Дзённік суддзі Верасаўца

— Бацька прымусіў,-— перапыніў мяне Купрыянаў.— Можа, прыкмецілі — такі з пракуранымі вусамі, каля грубкі сядзеў.— Ён сказаў гэта і, спяшаючыся, дадаў: — Я саромеўся на вочы вам паказацца, мне было — хоць скрозь зямлю праваліся, а ён настаяў. «Не будзе табе, кажа, спакою ад самога сябе, пакуль не папросіш прабачэння». Цяпер я і Карагача прымушу павініцца перад вамі. Не буду я Алегам Купрыянавым, калі не спраўджу слова. Жалезна!

— Як жа вы яго прымусіце?

— Ды я яму ніводнага нарада не падпішу, пакуль прабачэння не папросіць,— выпаліў узрадавана.

Я не стаў яму растлумачваць, што гэтага рабіць нельга. Ён сам усё прачытаў у маім позірку і ціха сказаў:

— Прабачце.

ЁН САМ СУДЗІЎ

Ёсць у мяне знаёмы інжынер-будаўнік Міхась Шаўцоў. Энергічны, няўрымслівы чалавек. Кожны раз, як сустрэнемся, ён, бліснуўшы жвавымі вачамі, кіне дасціпны жарт, потым абавязкова завядзе размову пра новабудоўлі. Там ужо ўзвялі Палац культуры — светлы, белакаменны, там распачалі шматкватэрны дом…

— А ты ўсё судзіш? — пераводзіць раптам гаворку.— Ну-ну, судзі, распраўляйся з нягоднікамі. Толькі глядзі, не вельмі ліберальнічай, лірык…

Потым наступала мая чарга гаварыць. Міхась слухаў, гарэў ад нецярплівасці, каб запярэчыць мне, але не перабіваў, чакаў, пакуль я скончу. Я старанна даводзіў яму, што суд заўсёды, пры любых умовах павінен быць справядлівым. «Атрымай што заслужыў,— ні больш ні менш…»

Ілюструючы ўсё рознымі прыкладамі, я расказваў, што ў судовай практыцы шлях да ісціны доўгі і цяжкі. Але ж гэта не дае, вядома, суддзям ніякай скідкі. Разбярыся ва ўсім да канца… I яны, суддзі, добра ўсведамляюць гэта. Нейкая дробязь не праверана — не спяшаюцца ў дарадчы пакой. Калі доказы выклікаюць хоць крыху сумнення — яны аслабляюць «логіку фактаў», не даюць падстаў зрабіць канчатковы вывад. Прынцыповасць, цярплівасць патрабуюцца ад суддзяў, каб высветліць усё, што дасць магчымасць вынесці справядлівы прысуд. Пакаранне павінна быць такім, якое б злачынец унутрана прызнаў. Хай сабе не адразу, але ўсё-такі прызнаў.

Аднойчы, цярпліва выслухаўшы маю чарговую «лекцыю», Міхась паклаў мне руку на плячо, зазірнуў у вочы:

— Разважаеш ты добра. Але ж каб табе хоць раз так папала, як таму міліцыянеру, як бы ты тады разважаў!

— Якому міліцыянеру?

— Не чуў хіба? 3 месяц назад, у рэстаране… Ды я за гэта б не менш чым пяць гадоў…

— А ты прыходзь на суд, калі будзем судзіць таго хулігана,— прапанаваў я.— Паслухаеш, свой прысуд вынесеш. Кожны, хто прысутнічае ў зале, у душы таксама суддзя…

На суд Міхась прыйшоў.

…Аркадзь Пінчукоў не адмаўляў сваёй віны і апраўдваўся толькі тым, што ўсё абышлося без цяжкіх вынікаў.

— Не пакалечыў жа я яго,— даючы паказанні, паўтараў ён час ад часу.— Ну, паляжаў таварыш лейтэнант у бальніцы, а цяпер вунь зноў па горадзе носіцца — машынай не дагнаць.

Зрэдку ён кідаў позірк на жонку. У такія хвіліны, здавалася, у свядомасці Аркадзя была толькі яна адна — і больш анікога.

Кацярына Пінчукова, жонка яго, была схуднелая, бледная. У куточках каля рота сабраліся горкія маршчынкі.

Калі Пінчукоў, паглядзеўшы на яе, паварочваўся да суда, то прабягаў вачамі па твары Ліды Варанковай. Яна сядзела ў тым жа радзе, што і жонка. Тады ў яго поглядзе можна было заўважыць усплёскі нейкіх пакутлівых пачуццяў.

…Вабная жанчына была Ліда: са свежым румянцам на бялявым твары, стройная, рухавая. I спявачка.

Са школьных гадоў выступала ў самадзейнасці, потым стала салісткай мясцовага народнага хору. Голас мела звонкі, прыгожы. Заспявае — зала Палаца культуры быццам ушыркі раздаецца. Ёй заўсёды горача і доўга апладзіравалі.

Не шкадаваў далоняў і Аркадзь Пінчукоў. Ён пляскаў так, што ажно суседзі крывіліся і шматзначна пазіралі на яго. Ліда, абводзячы вачамі залу, затрымлівала на ім позірк.

Першы раз на канцэрце ён быў з жонкай, потым стаў хадзіць адзін. Жонка — настаўніца, увечары за сшыткі садзілася, а яму вальней: загнаў машыну ў гараж і што хочаш рабі. Апранаючыся тады ў святочнае, ён казаў дома, што пойдзе да таварыша: ведаў, калі скажа праўду, жонка насцярожыцца — яна ж таксама заўважыла, з якім захапленнем выказваў ён сваю прыхільнасць да таленту спявачкі.

Аднаго разу пасля канцэрта Аркадзь затрымаўся на прыступках ля ўвахода ў Палац культуры. Стаяў, курыў, перакідваўся жартамі з маладымі хлопцамі, што таўкліся побач, і нецярпліва пазіраў на дзверы. Ліда выйшла адна.

— I не боязна познім вечарам без праважатага? — гукнуў ён жартаўліва.

— А ты правядзі,— яна ўсміхнулася.— Чаго маўчыш, спалохаўся? Не бойся, я пажартавала.— Ведаючы, што Аркадзь глядзіць услед, яна нетаропка ўскінула руку, паправіла пышныя, завітыя кудзеркі. Ён рашуча дагнаў яе. У маўклівай удзячнасці сціснуў яе пальцы.

У тую ноч у Аркадзя ў вушах доўга гучала вясёлая песенька:

Домино, домино, будь веселой,

              не надо печали.

Домино, домино, нет счастливее

              нас в этом зале…