Дзеці Аліндаркі

“Ну, у вас не такая вялікая розьніца ў возрасьце”, – паспрабаваў усьміхнуцца Міхась Барадаўкін. Краем вока ён сачыў, як Лёччык бярэ ў рукі інструмэнты, праводзіць па іх пальцам, прыкладвае да скуры, употай каштуе на язык. Было відаць, што ён уважліва слухае Лёсю – быццам чуе гэта ўсё ўпершыню.

“Калі вы пісьменьнік, пачытайце нам штосьці”, – папрасіла Лёся. – “Тата нам шмат чытаў перад сном. Розныя казкі. Праўда, Лёччык?”

“Нашы і ўкраінскія”, – сказаў Лёччык.

“Нямецкія і афрыканскія”, – сказала Лёся.

“Японскія і казкі індзейцаў Лацінскай Амэрыкі”, – сказаў Лёччык.

Лёся ня памятала ніякіх індзейцаў, але заківала галавой – так энэргічна, што Лёччыку захацелася што-небудзь выліць ёй на галаву. Бо ён таксама хацеў умець так трэсьці валасамі.

“Добра”, – сказаў Міхась Барадаўкін. – “Але адна ўмова. Я вам прачытаю штосьці цікавае, а вы мяне разьвяжаце, возьмеце, што вам трэба, і пойдзеце сваёй дарогай. Лады?”

“Мы вас разьвяжам, а вы нас у яміну”, – сказаў Лёччык. – “Пачытайце, а мы падумаем. Толькі нядоўгае”.

І Міхась Барадаўкін адкашляўся і прачытаў гэтым страшным дзецям верш пра ручай.

Ручай, ручай,

Вада, як чай.

Беражкі, як піражкі,

А на беражках сьцяжкі.

У сталіцы сёньня сьвята!

Ну, Антось, бяжы за татам!

Ён напісаў яго даўно, і некалі ён быў ва ўсіх хрэстаматыях. “А я ведаю!” – заківала Лёся, і шчокі ў яе паружавелі, і нават Міхась Барадаўкін падумаў, што яна зрабілася падобная да чалавека. – “Я ведаю! Нам яго тата чытаў!”

Але было відаць, што яны з братам расчараваныя. Тады Міхась Барадаўкін прачытаў яшчэ два вершы – і зноў дзеці пазналі іх і пазяхнулі.

“Пачытайце нам тое, што яшчэ ніхто не чытаў”, – папрасіла Лёся і зірнула пісьменьніку ў самыя вочы, туды, дзе і сам Міхась Барадаўкін ніколі яшчэ ня быў.

“Пачытайце нам казку”, – сказаў Лёччык і сеў на стол, зьвесіўшы ногі.

“Але я не пішу казак”, – сказаў пісьменьнік. – “Для дзяцей я пісаў толькі вершы. Дзесяць кніжак, і яшчэ дзесяць кніжак я пераклаў, зь дзесяці моваў”.

“Вы ведаеце дзесяць моваў?” – спыталі дзеці ледзьве ня хорам, і вочы іхныя загарэліся. – “Ого!”

“Ды не”, – сказаў Міхась Барадаўкін. – “Але каб перакладаць, неабавязкова ведаць мовы”.

“О, гэта як гаварыць на языку”, – ухвальна пагрукаў нагамі аб лаву Лёччык. – “Каб на ім гаварыць, яго неабавязкова ведаць. Трэба толькі не забывацца піць таблеткі. І хадзіць на распоркі”.

“Пачытайце нам тое, што ў вашай торбе”, – сказала Лёся. – “Я бачу, як яно адтуль выглядвае”.

“Гэта не маё”, – неахвотна сказаў пісьменьнік Міхась Барадаўкін.

“А чыё ж?”

“Ну, іншага пісьменьніка… Ён казаў, што пра вайну”.

“Нічога! Пра вайну – гэта файна. Кроў цячэ, і страляюць. Нашы! Хэндэ хох! Чытайце!” – узрадаваны Лёччык зьбегаў па рукапіс і ўручыў яго Міхасю Барадаўкіну. Той разгладзіў лісты, расклаў на стале. Тэкст быў зусім незнаёмы, і Міхась Барадаўкін хваляваўся.

“Броня”, – сказаў ён. – “Броня”.

І ён падняў вочы і неўразумела зірнуў на дзяцей.

“Броня… Што за ерунда? А! Цьху ты! Не браня, а Броня. Гэта назва такая. Імя жэнскае. Панапрыдумляюць… Ну, ладна”.

І ён, адкашляўшыся, пачаў чытаць.

“У зямлянцы было цёмна. Ніколі раней буржуйка, добрае вынаходзтва, цяпер ужо, здавалася, далёкіх часоў грамадзянскай вайны, не дыміла, звычайна наганяла лазьневую цеплыню хутка, і ў такі вячэрні час нярэдка адчынялі дзьверы, каб выветрыць сухую духату. Цяпер жа цеплыню выдзьмула за адну хвіліну, як толькі адчынілі дзьверы.

На дварэ гуляла раньняя завіруха, злосная, як сама вайна, як нечаканае варожае нашэсьце. Лес не шумеў – стагнаў многагалоса, то гудзеў трубна, то выў параненым воўкам, то плакаў мноствам дзіцячых галасоў. Вецер не прабіваў сьцяну дрэў, а гнеўна кідаўся на зямлю зь неба, празь вершаліны, слабеў у гальлі, але асобныя яго струмені прарываліся ў «вокны» – у прагаліны ад паваленых для будаўніцтва лягеру сосен і ўзьвіхрывалі калючы сьнег. Час ад часу такі ветраны абвал абрушваўся на зямлянку, на комін, і тады печ пыхкала полымем і дымам праз усе шчыліны…”

“Чытаць далей?” – зноў падняў вочы Міхась Барадаўкін.

“Чытайце”, – кіўнула Лёся.

“Чытайце”, – сказаў Лёччык.

І Міхась Барадаўкін працягваў, і яму самому пакрысе зрабілася цікава, што ж там далей.

14. НЯ ХОЧА ГАРЭЦЬ, СУКА

“Ня хоча гарэць, сука”, – працадзіў камандзір і нехаця падняўся з тапчана. За ім падняўся Дрыжук, пацягнуў за нагу Сідарава, і той пачаў брыкацца, яшчэ сонны, п’яны, зь зеленаватай смугою ў заліплых вачах.

Каля коміна вісеў на цьвіку ўчарнелы астылы чайнік і паказваў сплюшчаным носам уніз. Побач да сьцяны былі прыхіленыя тры вінтоўкі, і неўзабаве іх, па адной, падхапілі дужыя мужчынскія рукі. Першым наверх вылез Дрыжук, за ім, хапаючыся за засьнежаныя кусты рукамі, Сідараў, і толькі потым, папляваўшы на рукі, на ранішнім сьнезе зьявіўся сам камандзір.

Яны падышлі да іншай зямлянкі і прыслухаліся. Адтуль, як і ўчора, чулася аднастайнае, ледзь чутнае мармытаньне.

“Работа ёсьць работа”, – сказаў камандзір. – “І неча тут”.