мір – сына

Сол кездері жасым – 38-де еді. Статистика агенттігін басараныма – 2,5 жыл болан-ды. Екі жарым жылда агенттікті Алматыдан Астанаа (ел астанасы ауысан со тек екі мемлекеттік орган Алматыда ап кеткен – Статистика агенттігі мен лтты банк) кшірдім. Агенттікте модернизация жасадым. Барлы ызметкерді айта оытып шыты. Сол кездегі командамызбен бір туандай боп кеткен агенттігімізбен кп нрсеге ол жеткізген едік.

Брін отайландыру – мені мінезімні бір парасы. Бл жмыса да атысты. Агенттікте е алдымен статистикалы есептерді формасын арап шыты. Есеп беру формаларын ысартты. алан формаларда пункттер санын минимизация жасады, натыландырды. Параллельді трыда формаларды электронды формата кшірдік. Бізді агенттікте отайландыруа ммкін нрсені брі отайландырылды. Менен бастап.

Менде кмекші болан жо. Маан кмекші ажет емес деп шештім. кіметті жиналысына папкамды зім ктеріп апаратынмын. абылдау блмесіндегі хатшы канцеляриядан жаттар абылдайтын. ажет адама оырау шалатын. Хабарласандара жауап беретін. Келген адамдарды департаменттерге баыттайтын.

Уаытты немдеу шін абылдау блмесі мен кабинетімні арасына сре атырды. Хатшы сол среге кніне екі рет жаттар алдыратын. Мен жаттарды сол жерден алып кететінмін. олымды ойып, тапсырмаларды тиянатап, брін среге айтаратынмын. Хатшы ары арай тапсырмаларды орындаушылара тарататын.

р министр кабинетіні ткпірінде демалыс блмесі болады. Ол блмеде диван, стел, теледидар (маызды делінген мемлекеттік не лемдік жаалытарды кру шін) трады. Мен жмыс істеген кезімде теледидарды бірде бір рет оспадым. Себебі, кімет жиындарына зім баратынмын. лемдік жаалытарды кешке таман йде кретінмін. детте хатшыны міндетіне министрге шай ойып беру кіреді. Уаытты отайландыру шін осы блмеге бір шугім ойды. Шайымды зім ойып ішетінмін. Хатшы ыз бл міндетінен босатылды.

Жргізушіден де бас тартып, клікті зім айдасам ба деген ойым болды. Біра, клік айдап йреніп лгермедім. Жргізуші боланыны лкен пайдасы бар – жол-жнекей кптеген жатты оып тастайсы.

Мен басаран бірінші жылы кптеген жаалы енгіздік. Приоритетте – статистикалы формаларды айта арап шыу, соларды электронды формата кшіру, статистиканы жасаушылар мен олданушыларды оыту, департамент директорларын жиі шаырып, осы таырыптарды талылайтынбыз. Жмысты алай істеу ажетін брі тсінген со тапсырма беру шін оны электронды желіге жазатынмын немесе департамент директорлары жне мселеге атысты ызметкерлерді шаыратынмын. ызметкерлер кабинетіме кіргенде отырмайтын – мен дереу не істеу ажетін тсіндірем, сратарыыз болса сраыздар деймін, сосын олар жмыстарына айтып оралатын.

Уаыт зымырап жатандай еді. Модернизация кшіне енген кез. Халы санаын деп бітірсек, мемлекеттік ызметтен кете берсем болады деп ойлап едім. Мен ркез басшыларымнан мемлекеттік ызметтен кетуді тінетінмін, олар маан: «Мынаны реформалап тастайы, сосын кете берсе болады. Сосын, міне, мынаны реформалайы, сосын болады», – деуші еді. Солай он жыл тті.

Агенттікте бір жыл істеген со маан кіметтен бір адам келді. з мселесін айта отырып, сз арасында: «Сізді Парламентке депутат болып ауысайын деп жатыр дейді ой», – дегенді ыстыра кетті.

Мен та алдым.

– айда? Жо, мен ешайда ауыспаймын. Парламентке млде бармаймын. Мндай жаалыты кімнен естідііз?

– Ел айтып жр…

Яни, бір жыл ткен со біреу менен тылысы келген. Статистикалы есепті брін электронды формата кшіру, ведомстволы статистиканы біріктіру, салы есебін оса есептеу реформалары біреуге жапаан.

азір ой, 2009-жылды наурызы, Агенттік он жылда бір тетін лкен іс-шараны – Халы санаы мен трын й орын есептеуді – 27-апан мен 6-наурыз аралыында ткізіп жатанына мре-сре еді. ірлерде сана бланктерін заманауи сканерлермен деу басталан. Дл сол бланктер – жеті тсті, демі, алы ааза, ш тілде – аза, орыс, аылшын тілдерінде басылан, реттік нмірі мен оралатын штрих коды бар бланктер Агенттікті ттас басшыларыны трмеге тсуіне себепші болады деп кім ойлаан?

Халы санаы

Адамдар дниеге келеді, оиды, жмыс істейді, отбасын рады, тратын жерін згертеді. Баспананы жалдайды, сатып алады. Зейнетке шыады, белгілі бір жаста айтыс болады. р елді статистикалы ызметтері осындай жне баса да крсеткіштерді леуметтік-экономикалы даму шін есептеп отырады.

Миграция – экономикалы жне мжбрлі – дл кші-он кезінде есептелмеуі ммкін, білім мен леуметтік жадайды да згеруі алыпты.

Б р он жыл сайын халы санаы мен трынй орын есептеу бойынша жаа раунд бастайды. Кейбір дамыан елдер сана крсеткіштерін электронды есептеуге кшкен. Бл мліметтер ай сайын трлі тіркеу орындарынан енгізіліп отырады. Сондытан Дания, Финляндия, Австрия жне баса да біратар елдерде халы санаы деген ым атымен жо. Дегенмен баса елдерде сана жргізушілер р йге бас сып, рбір трын мен онаты сана жаттарын толтырып шыады.

Б Статистикалы комитеті халы санаы бойынша дістемені жасап, соны барлы елге сынады. р ел зіні сауалдарын анытап, сана бланктерін даярлайды. Мліметтерді жинау бойынша йымдастыру мен апараттандыру жмысын жргізеді. Сосын оларды деп, Б мен баса да олданушылара орытынды цифрларды сынады.