Сцюдзёны вырай

Адразу адзначу, што зроблена ўсё было ў яркіх, аптымістычных колерах, ад якіх так хацелася жыць: свяціла сонца, па рыпучым снезе хадзіла апранутая ў навюткую ватоўку (Сяргей называе гэты тып адзення «Воркута», мабыць, па характары малюнка на ім) залатазубая жанчына, якая трашчала пра тое, якія файныя ў іх атрымаліся «экземпляры». Далей гледачу дэманстравалі клеткі, у якіх гулялі раскошныя, трапяткія норыцы. Камера спынялася на іх вусаценькіх мысках з паўкруглымі вушкамі, і ты адчуваў сябе шаснаццацігадовай прыхільніцай Брытні Спірз, асноўнае слова ў лексіконе якой гэта «adorable». У іх былі adorable выцягнутыя, гнуткія цельцы, adorable вочкі-кропачкі, adorable лапкі, якімі яны adorable чапляліся за пруты клетак. Цётачка брала звяркоў на рукі, песціла іх, гладзіла па бліскучай поўсці, і тыя ласціліся ды ўсё наравілі тыкнуць носам у камеру. Потым гэтая ж цётачка без усялякага пераходу апынулася ў нейкім памяшканні, яна працягвала гладзіць ды песціць бліскучую поўсць, але яна належала не жывой істоце — не, гэта была поўсць доўгага, да падлогі, футра, па ім ішлі шырокія праштабнаваныя палосы, і ў гэтых палосах яшчэ можна было пазнаць іх цельцы — была бачная шырыня, супастаўляльная са спінкай той істоты, якая хвіліну таму тыцкалася носам у камеру. Закальцаванасць двух дзеянняў, немагчымая, неміласэрная метанімічнасць, выклікала здранцвенне.

Далей нейкі чыноўнік з ведамства, ад чалавечых словаў у назве якога былі хіба шурпатыя абцінкі, злепленыя абы як («Бел-кооп-торг-нешта там»!) казаў пра «паказнікі», пра «перавыкананне плану па норыцах», пра тое, што дзякуючы «прыдбанню белай норыцы», прадпрыемству за год удалося павялічыць прыбытак да трох мільёнаў еўра. Паказалі белую норыцу — зноў яе трымала цётачка, зноў механічна песціла яе бачок, але аналогія з футрам, у якое праз год ператворыцца маленькая, трохі збянтэжаная, даверлівая істота, ужо працавала з успрыманнем: было бачна, што звярка жанчына трымае роўна так, як трымала б нежывую істоту. Так, для яе гэта было некалькі дэцыметраў (яны вымяралі футра гэтых краляў дэцыметрамі) грошай. І рабілася ніякавата за прыметнік «раскошныя», ужыты абзацам вышэй, побач з прыметнікам «трапяткія», бо бачыць «раскошу» ў поўсці жывой істоты можа толькі бяздушны кат, прабачце мяне, норыцы, прабачце, што пазайздросціў вашай прыгажосці, якую гэтая залатазубая цётачка за кадрам злупвала з вашых яшчэ не астылых цельцаў тымі ж рукамі, якімі песцілі вас…

Праз якую хвіліну пасля таго, як белую норыцу засадзілі ў яе камеру, залатазубая тыкала ў экран пукамі «апрацаваных» (так яна казала), падрыхтаваных для пашыву, шкурак белага, белага, белага колеру. А вочы міжволі глядзелі на яе гумавыя боты, ліпка счарнелыя знізу, счарнелыя ад таго, чым так складана, мабыць не запэцкаць гэтую чароўную беласць, бо чырвонае на белым гэта так балюча — я памятаў па колішнім сюжэце «Еўраньюз».

Справа была не ў тым, што ў Беларусі забівалі норыцаў — у Вільні яшчэ захоўвалася крама з натуральным футрам, вітрыну якой рэгулярна білі ці пэцкалі зялёнай фарбай абаронцы жывёлаў. Справа была нават не ў тым, што аб гэтым расказвалі па тэлебачанні без скалананняў ад жудасці і жалю. Галоўнай тут была інтанацыя. Тоеснасць жывога і мёртвага, якую выяўляла гэтая інтанацыя. Гэтае, курва, сонейка ды блакітныя нябесы. Гэтая ўпэўненасць у тым, што пануючая істота можа ўспрымаць слабую істоту як нафту, газ, вугаль: як крыніцу грошай. Але ж і проста: іх мыскі, вочкі, вусікі…. Футра, якое мяшалася з жывымі норыцамі, бо галоўнай была якасць ды мяккасць поўсці.

Побач з гэтай жудаснай, непасціжнай Беларуссю была яшчэ адна — тая, што ззяла ва ўспамінах віленскіх эмігрантаў ды паўставала ў сівых паданнях, якімі любіў закусваць напоі Сяргей. Каранацыя Міндоўга ў тым самым (маім!) Навагрудку. «Мы ім Міндоўга не аддамо!» — чырванеў Сяргей, ківаючы на старажытны інтэр’ер камяніцы, у якой звычайна пачыналіся яго развагі пра гісторыю: інтэр’ер належаў да эпохі, калі беларусы і жамойты (ці ліцвіны і жмуды — у мяне галава кругам ішла ад усіх гэтых разнастайных найменняў беларусаў: «палякі», «ліцвіны», «літоўцы», «рускія») жылі разам, але гэтыя Сяргеевы ківы азначалі, што пад «імі», каму мы не «аддамо» Міндоўга, ён разумеў сучасных літоўцаў, бо тыя казалі, што першага караля ВКЛ каранавалі на землях сучаснай Літвы.