Ведзьміна тоня

— Было дзве рыдлёўкі малыя. Раскладвалі касцёр, чакалі тумана ранішняга, палілі… Падтавала зямля — выкідвалі.

— Ну, па камянях магілу знойдзем! — запэўніў усіх Віталь.

— Знойдзем… — ціха адказаў дзед Васіль.

З вуліцы пачуўся шум аўтамабіля. Ды і не аднаго. Завішчалі знаёмыя тармазы.

— Ну, во, Рыгоравіч сам па мётлы прыехаў, — устаў дзед Васіль і глядзеў на заходзячых у сад, якіх вяла баба Адарка. Паўскоквалі з травы і астатнія.

— Бач, якая шышка стаў, людзі да яго, як да прэзідэнта, ездзяць, — выгаворвала незласліва баба.

Да дзеда Васіля падышоў старшыня калгаса. З ім — старшыня сельсавета Іван Кузьміч Баброў, па-вясковаму — Бабёр, мужчына мажны, лысаваты, з вялікім жыватом і заўсёды чырвоным тварам. Дыхаў ён цяжка, з прысвістам.

А следам за імі ішла Алена Адамаўна — маці Жэнькі і Віцькі.

Брат з сястрой пераглянуліся. Жэнька паціснула плячыма.

Павіталіся: Іван Кузьміч адразу з усімі, руку працягнуў толькі дзеду Васілю. Мікалай Рыгоравіч абышоў усіх і, калі першай руку працягнуў Жэньцы і лёгка паціснуў яе далонь, тая пачырванела ад такой увагі.

— Ну, калі такія прыгожыя дзяўчаты ў справе — поспех забяспечаны, — падміргнуў ён Жэньцы. — Так?

— То мая дачка, Мікалай Рыгоравіч, — сказала Алена Адамаўна. — І сын вось побач з ёй, — у голасе выразна гучала мацярынская гордасць.

— Ну, — абярнуўся да маці старшыня, — якія малайцы! Прысесці дазволіце, гаспадары?

— Дык чакайце, чакайце, лаву прынясем, — заспяшалася баба Адарка.

— Не трэба тае лавы, на траве пасядзім, да зямлі бліжэй. — І Мікалай Рыгоравіч апусціўся на кукішкі.

— Прынясі, Сяргей, два табурэты, — папрасіў дзед Васіль. — У сенцах вазьмі.

Сяргей прынёс. Алена Адамаўна і Іван Кузьміч селі на табурэты, дзед Васіль сеў на свой зэдлік. Астатнія апусціліся ўслед за старшынёй на траву.

— Ну, мы да вас ужо вось такой дэлегацыяй, — павёў рукой Мікалай Рыгоравіч. — Давай, Іван Кузьміч, табе слова як нашай уладзе.

«Бабёр» паправіў кашулю, кашлянуў.

— Ну, што ж, такая, значыць, справа. Заварыў ты, Яўменавіч, з дзецьмі, разумееш, кашу, будзем усе расхлёбваць…

— Ты, Кузьміч, не тое кажаш, — холадна перапыніў яго дзед Васіль. — Мы нічога тут не заварвалі. У мяне свая справа, і па дапамогу не да цябе звярнуўся, а вось да іх, — дзед кіўнуў на хлопцаў. — Чакай, — спыніў ён «Бабра», бачачы яго жаданне нешта сказаць. — Паспееш сваё выгаварыць… Дык вось у Сяргея таксама свая справа: яму трэба сястрычку ад алкаголікаў ратаваць, абуць яе, апрануць і хлеба даць. Бачыць наша ўлада, дзе гэтыя дзеці спяць? Бачыла ўлада, што дзяўчына ела, пакуль Сяргей не прыехаў? Дык калі хлопец на Ведзьміну тоню сабраўся, каб рыбу лавіць, прадаваць і хлеб дзіцяці купляць — гэта называецца ў цябе «кашу заварыць?» Віталь вось увогуле нікога не чакаў. Цікавіцца хлопец сваёй зямлёй, хоча ён тыя астравы сваімі нагамі абхадзіць, карту іх скласці — то што тут такога з тваёй «кашай» звязана? Бач, давялося вам паварушыцца, нязручнасці з’явіліся. Цяжка табе — ідзі вось да мяне ў садок, будзем мётлы вязаць ды кошыкі плесці. Цябе людзі выбіралі, каб ты аб людзях думаў, а не аб сваім спакоі. А Сяргей — чалавек. І Нэла — чалавек. І маці іх, хай п’яніца, ды чалавек. А вы чамусьці гэтых чалавекаў бачыць не хочаце. Вока яны вам колюць, нязручныя, справаздачнасць вашу псуюць… — дзед Васіль горка ўсміхнуўся. — Халодная ў нас улада стала, як тая вада ў Ведзьмінай тоні. І спакойная такая ж. І не зразумець, дзе ў яе дно…

— Ну, ты, Яўменавіч, не заводзься, — пачаў апраўдвацца расчырванелы Іван Кузьміч. — Я, разумееш, так, к слову, а ты крыўдаваць…

— Ты мяне не супакойвай, — павысіў голас дзед Васіль. — Слухай ты і ты, Рыгоравіч, слухай, цябе таксама тычыцца. Вось з Зойкай, маці Нэленай, жыве тая рудая свалата. Колькі ўжо жыве — нідзе не працуе. А п’е штодзень. За што п’е, за што есць? Зразумела ж, крадзе. Вы вочы заплюшчылі — не чапаем, няхай, маўляў, пакуль не папаўся. А не пападзецца, то няхай крадзе? Зойка, можа, піць бы кінула. А яна, між іншым, унучка партызана, франтавіка. Во сын у яе які вырас, дапамог бы на ногі стаць. Дык жа гэты зэк у хаце гаспадарыць… А вам і справы няма!

— Праўду кажаце, Яўменавіч, — пакусваючы травінку, загаварыў Мікалай Рыгоравіч. — На ўсе сто маеце рацыю. Выправім свае памылкі, абяцаю. Асабіста абяцаю. Усё, што ў маіх сілах, зраблю.

— Ну, то ж… — дзед Васіль супакоіўся, закурыў згорнутую раней цыгарку. — А з чым да нас такой кампаніяй? — ён абвёў гасцей вачыма.

— Дык і па гэтай справе таксама, — Іван Кузьміч кіўнуў на Нэлу. — Вось і Алена Адамаўна як дэпутат. Значыць, умовы жыцця праверым, каб усё дакладна ведаць. Ну, і па магіле… Я сёння ў раёне быў. Ускрываць магілу, значыць, трэба па закону, там ужо ваенкамат будзе займацца. Перазахаванне партызан — справа, разумееш, адказная, каб абы якія косці не пакласці пад помнік…