Ведзьміна тоня

На «стол» — старыя дзверы, пастаўленыя на слупкі з цаглін і засланыя кляёнкай, якую з дому прынёс Віталь, Жэнька высыпала цукеркі, паставіла бутэльку з ліманадам. Потым падазвала Нэлу і стала выцягваць з пакета адзенне: сукенкі, бялізну, кофтачкі.

— О, мы зараз жа пераапранемся ў чыстае! — Жэнька павяла Нэлу ў будан. — Ты будзеш такой прыгожай!

Пакуль Жэнька пераапранала Нэлу, Віталь раскрыў на стале, ссунуўшы ўбок цукеркі, чарцёж плыта.

— Сядайце, — і першы апусціўся на зямлю. — Так, мы меркавалі запоўніць пяць адсекаў, чатырыста бутэлек. Вас двое, значыць, будзем цяпер улічваць і плыт, трэба яшчэ… — ён хутка алоўкам збоку ад чарцяжа стаў пісаць лічбы — больш для Сяргея, чым для сябе. — Яшчэ сто кілаграмаў грузу, сто літраў вады. 30 бутэлек — 45 літраў, 60 бутэлек — 90 літраў і яшчэ 6 бутэлек — 9 літраў. Множым на два… Значыць, вам трэба 130 бутэлек сабраць для сябе толькі. І не хапае яшчэ ў нас 100 бутэлек. Не так проста будзе сабраць… І… мабыць, трэба будзе плыт большым рабіць. Устойлівейшы будзе.

— Мы ж рашылі — па хатах, — напомніў Сяргей.

— Помню… Так і будзем рабіць. За два дні кроў з носа трэба разабрацца з бутэлькамі. Потым — рыхтуем усё неабходнае.

— Трэба спіс скласці, — уставіў Віцька. — А то што-небудзь забудзем.

— Добра. Значыць, ты з Жэнькай і складзеш спіс. І пачынайце збіраць. А цяпер можна і паесці. — Віталь згарнуў план, пацягнуўся за цукеркамі.

— А вось і мы!

Урачысты голас Жэнькі прымусіў усіх павярнуцца.

Нэла была апранута ў блакітную майку, на якой быў намаляваны зайчык з ярка-чырвонай моркаўкай, і лёгкія штонікі, зялёныя, трошкі лінялыя ад частага мыцця. На галаве — невялікая ружовая з кветкамі панама.

Нэла ўсміхалася, гледзячы на хлопцаў, аглядала сябе, кранала рукамі сваё новае адзенне. Нечакана падбегла да Сяргея і ўпала на яго ногі, схавала твар на грудзях.

— Ну, што ты, дзівачка, — Сяргей узняў Нэлу, зазірнуў ёй у твар, ціхенька паціснуў ёй нос сваім пальцам. — Я табе казаў, што ўсё будзе добра? Казаў?

— Ыгы! — вырвалася радасна з горла дзяўчынкі.

— Вось табе і «ыгы»…

Нэла першы раз адказала не ківаннем галавы, а гукам, ды і не гукам — словам.

— Не «ыгы», а «ага». Паўтары, — сур’ёзна, каб схаваць сваё хваляванне, запатрабаваў Сяргей.

Нэла хітра заўсміхалася і закруціла галавой так смешна, што ўсе засмяяліся.

Бутэлькі па хатах пайшлі збіраць усе разам: узялі ў дзеда Васіля гаспадарчую двухколавую каляску і шумнай талакой — ад хаты да хаты. Ля будана вырасла цэлая пластыкавая гара. Самім не верылася, што столькі сабралі. Перамылі, прасушылі, напакавалі мяхі — адна справа была зроблена. Потым вырашылі зрабіць яшчэ адзін будан — каб складаць усё неабходнае, што ім спатрэбіцца на балоце. Бо толькі адна Жэнька гэтулькі ўсяго наказала: і вёдры, і каструлі, і каністры з вадой чыстай, і хлеб, і крупы…

Частка 17

Ужо звечарэла, калі сабраліся ў садзе дзеда Васіля. Той якраз закончыў вязаць апошнюю мятлу. Іх ужо каля двух дзесяткаў было складзена на двары. Дзед агледзеў хлопцаў, з усмешкай глянуў на Жэньку:

— Чуў я, як ты камандавала..

— Ат, імі не пакамандуй, то яны з кавалкам хлеба на астравы пабягуць.

— Малайчына, правільна думаеш… Ну, частуйцеся яблыкамі.

Елі яблыкі.

— Васіль Яўменавіч, а старшыня калгаса на самым поўным сур’ёзе збіраецца рабіць перазахаванне тых загінуўшых партызан, — казала Жэнька. — Маці расказвала, што ў раён паедзе старшыня сельсавета, каб… ну, нейкі там дазвол атрымаць…

— Сур’ёзны чалавек, сур’ёзна і за справу ўзяўся, — адказаў дзед Васіль. — Нам цяпер галоўнае — магілу знайсці, каб не падвесці чалавека. А найперш зямлянку. Як там, Віцька, напісана было?

Віцька крыху ўзняў галаву, прыкрыў вочы і стаў казаць, быццам чытаў з ліста:

– «…К вечару сябры ўсё адно ляжалі з тэмпературай. Нашаму раненаму стала таксама вельмі дрэнна. Раніцай ён не прачнуўся. Я пахаваў яго недалёка ад зямлянкі. Там была нейкая яміна, выварацень. Прама ў яме распаліў касцёр, каб растала зямля..»

— Недалёка, значыць… А што там яшчэ пра магілу?

— Ён наклаў зверху камянеў, якія вы выкопвалі, калі рабілі зямлянку.

— Так… Ты запомніў так добра, — паглядзеў з павагай дзед на Віцьку.

— А гэтыя лісты ў мяне перад вачыма ўжо каторы дзень, — ціха адказаў Віцька. — Я ніяк не адыду. Як падумаю пра ўсё, што мы ведаем…

— Ну, ты пакуль не думай, — супакоіў дзед Васіль Віцьку. — Я ж казаў — трапім на востраў, будзем бачыць, што казаць, аб чым маўчаць.

Віталь задуменна паглядзеў на старога:

— Васіль Яўменавіч, а мне здаецца, што вы нешта ведаеце.

— Не, хлопча, я не ведаю нічога больш за вас. Я … думаю крыху. Ды потым разам падумаем. Пакуль думаць аб іншым трэба. Нешта я сумнявацца пачаў. Тады ж хлапчуком быў, зіма, ды яшчэ шэсцьдзесят гадоў прайшло. Які там цяпер той востраў…

— А прыкмета была якая? — пацікавіўся Віталь.

— Ды хто тады аб прыкметах думаў…

— Ну, няхай бы пад якім дубам вялікім пахавалі, дубы ж па 500 гадоў растуць…

— Э-э, хлопча, там зямлю дзяўблі, чым маглі, а ты хацеў, каб пад дубам… Чым было карэнні перабіць? Сякеры ж не было…

— А чым жа вы яму выкапалі?