Ведзьміна тоня

Нэла зрабіла напуджаны тварык, раскінула рукі, бы крыльцы.

— Ка-ар!

— Малайчына! — выгукнуў Віталь і, запоўнены шчымлівай, невядомай для сябе раней радасцю, падхапіў зноў Нэлу на рукі. — Правільна! Там варона. Кар-р! Кар-р!

Тэадаліт абступілі, усім хацелася зазірнуць.

— Ой, дык тут жа ўсё уверх нагамі, — расчаравалася Жэнька.

— Так трэба! — аўтарытэтна заявіў Віталь. — Затое адсюль варону зусім не відно, а праз тэадаліт дзюбу разгледзіш. І магу дакладна сказаць, колькі да вароны метраў…

— Ну?.. — недаверліва сказаў Віцька. — Маніш?

— Чаго тут маніць? Прынцып падабенства трохвугольнікаў памятаеш?

— Пры чым тут гэта?

— Ну, для прастаты возьмем прамавугольныя. Калі трохвугольнікі падобныя, то катэт аднаго адносіцца да катэта другога… — прыпыніўся Віталь, глянуўшы на Сяргея, — той з паказной нецікавасцю адвярнуўся ад хлопцаў.

— Ат, давай намалюю!

Віталь хутка нагой працёр месца, дзе сядзеў дзед Васіль — тут трава была вытаптана да роўнай утрамбаванай чарнавата-шэрай зямлі.

— Сяргей, хадзі сюды! — гукнуў Віталь. — Хадзі, я проста патлумачу, бо вам самім калі трэба будзе мяне падмяніць, тут нічога складанага.

Сяргей падышоў, і Віталь стаў тлумачыць:

— Так правядзем прамую — то будзе паверхня зямлі. Тут стаім мы, во кропка — наша вока. Тут — слуп тэлеграфны. Вышыня слупа шэсць метраў, правядзем прамую з канца слупа ў наша вока. Атрымаем трохвугольнік. Цяпер на адлегласць метра ад вока ставім лінейку і глядзім, у колькі сантыметраў умясціўся наш слуп. Скажам, у два.

— А-а, усё зразумела, — заспяшаўся Віцька. — Адносіны катэтаў…

— Чакай, — прыпыніў яго Віталь. — Бачыш, Сяргей, два трохвугольнікі: па дзве іх стараны ляжаць на адной прамой, а трэція — паралельныя. Па правілах такія трохвугольнікі называюцца падобнымі. І ў колькі разоў розняцца вось гэтыя стораны, у столькі ж — усе астатнія.

— Зразумела, — працягнуў Сяргей, уважліва гледзячы на лініі па зямлі. Значыць, калі стоўб шэсць метраў, а па лінейцы два сантыметры… — ён замаўчаў.

— Працягвай, — падбадзёрыў ужо Віцька. — Шэсць метраў — гэта шэсцьсот сантыметраў. Дзелім на нашых два сантыметры.

— Трыста…

— Ну! Трыста. Гэта называецца каэфіцыентам адносінаў. Тады во гэта адлегласць?

— У трыста разоў большая, чым гэта? Так? — асцярожна спытаў Сяргей.

— Вядома!

— Трыста метраў да слупа…

– І плюс метр ад вока да лінейкі. Трыста адзін! — усклікнуў радасна Віталь. — Вось і ўвесь прынцып. На шкале тэадаліта — рыскі. Калі мы паставім вешку ў метр вышынёй на нейкую адлегласць, то глянуў, колькі рысак яна закрывае ў шкельцы, памножыў на каэфіцыент, а ён там запісаны — і адлегласць элементарна вызначана. А ведаеш адлегласць — вызначыш вышыню любога дрэва, вышкі, слупа…

Узрушаныя, яны ўсе вярнуліся да тэадаліта: правяраць усё на практыцы. Захапіліся, не заўважылі, як зайшоў у сад дзед Васіль.

— Ну, што там, Васіль Яўменавіч? — запытала Жэнька.

Астатнія прыціхлі.

— Усё будзе добра, — супакоіў усіх дзед Васіль, больш звяртаючыся да Сяргея. — Таго рудога трохі прыпужнулі, кампанію разагналі. Рыгоравіч не адступіцца, раз узяўся, веру я яму. Так што, Сяргей, ёсць у цябе і ў Нэлы абарона.

На нейкі час у садку павісла непрыемнае маўчанне. Нарэшце бадзёра выгукнуў Віцька:

— Так, мы тут забыліся, а заўтра хлеб прывозяць у магазін. Што таму вадзіцелю панясем? Казкі?

Сяргей хацеў быў сказаць, што той вадзіцель і ён — не хлопцаў справа, але зразумеў, што Віцька не адступіцца. І было прыемна… Але сказаў, каб сказаць:

— Я на золку заўтра пайду…

— Ха, ён пойдзе… разам пойдзем, — сказаў Віцька як аб даўно дамоўленым, павярнуўся да Віталя: — Табе бліжэй: бяжы па крупы, Сяргей зварыць кашы, пойдзем падкормім надвячоркам. А я пайду чарвякоў накапаю.

– Іх і тут хапае, — уставіў Сяргей. — Ля хлява некалі гной ляжаў, яны там тлустыя, чырвоныя…

Праз паўгадзіны на «пячурцы» варылася каша, чарвякоў накапалі і цяпер сядзелі на траве вакол невялікага вогнішча, чакалі.

А потым усе разам падаліся на копанку. Пакуль дайшлі, каша астыла, смела кідалі ў ваду звараныя крупы ў тыя месцы, дзе заўтра збіраліся лавіць. На рыбалку дамовіліся ісці а палове шостай. Жэньку ісці адгаварылі — у яе дома спраў хапае, яна прыйдзе пазней. Разам з Нэлай…

Частка 18

Скуру на галаве каменьчык рассек не моцна, крыві многа не было, ранка ўжо зацягнулася, але гузак быў вялікі, і балела ў гэтым месцы нясцерпна. Здавалася — усё жыццё балець будзе.

Ужо другі дзень Эдзік жыў помстай. Ніводнай думкі больш не ўзнікала ў галаве — толькі аб тым, як ён адпомсціць. Колькі самых розных варыянтаў ён перабраў! Праўда, большасць з іх была фантастыкай. Так, салодкая мара. А вось рэальная намалявалася і ўсё ярчэй выяўлялася ў думках адна: атруціць копанку. Грошы ў яго з сабой былі невялікія — маці дала на жуйкі і чыпсы. Ды і пазычыць можна было б. А атруты не праблема набыць у райцэнтры. Копанка невялікая, калі ўзяць штук 50 ампул ад каларадскага жука, то хопіць, каб надоўга сапсаваць гэтым вяскоўцам рыбалку.

Бабуля прынесла вестку: стары дзед Васіль разам з хлопцамі збіраецца рыбачыць на Ведзьмінай тоні. І плыт ужо збіраюцца пабудаваць.