Адваротны бок люстра

Басі раптам да слёз зрабілася крыўдна за яго. Дзяўчынцы захацелася моцна абняць юнака і засланіць ад злоснага і бязлітаснага свету. Але яна засаромелася знянацку кінуцца да Міхала з абдымкамі, таму проста падсела бліжэй і моцна сціснула яго руку. Ён цёпла паглядзеў на Басю, беражліва ўзяў яе далоньку ў свае рукі. Так яны і сядзелі, пакуль не вярнулася княгіня і па калідорах не пачалі мітусліва бегаць слугі.

Раздзел 15

Пасля візіту да каралевы Барбары, княгіня паклікала паннаў і паненак да сябе ў пакой. Зося і Ануся, стоячы ў яе за спінаю, складвалі сукню, прымерваючы яе да сябе і ціхенька хіхікаючы; Кшыся збірала ў скрыначку каштоўнасці, а Бася прычэсвала маладой кабеце валасы. Панны са світы сядзелі ў пакоі з рукадзеллем і слухалі княгіню Альжбэту.

– Бедная каралева! Яна стала такая худая і бледная. Нябога зусім расхварэлася апошнім часам, – распавядала княгіня. – І самыя ж лепшыя лекары яе лекуюць, а ўсё роўна асаблівых зменаў няма. Яна выглядае такой стомленай і няшчаснай. Нават з твару змянілася! А яшчэ кажуць, што яна зрабілася капрызнай і надта строгай з усімі. Хто ж будзе вясёлы і ласкавы ў час такой цяжкай хваробы? Ах, як шкада, мой муж столькі сіл і здароўя страціў, каб адбылася каранацыя Барбары, а яна зараз так занядужала.

– Дык што ж, каралева так моцна хварэе? – спыталі панны.

– Ну, Барбара ніколі не вылучалася асаблівым здароўем і часта хварэла, але заўсёды ачуньвала. Спадзяюся, што і зараз усё абыдзецца. Мы будзем маліць Пана Бога аб яе хуткім вылячэнні!

Панны заківалі і дружна перахрысціліся. А княгіня працягвала:

– Мой бедны муж так доўга дамагаўся, каб яна зрабілася каралевай, а зараз усё можа адбыцца не самым лепшым чынам. Але я спадзяюся, што, калі каралева ачуняе, яна падзякуе свайму брату і будзе ўсяляк дапамагаць яму. Кажуць жа, што кароль хоча застацца ў Кракаве. Мабыць, ён прызначыць Мікалая сваім намеснікам на Літве. Ужо я думаю, што каралева не забудзецца на брата і пагутарыць са сваім мужам наконт гэтага. Як жа было б слаўна!

Бася хмурылася, слухаючы княгіню, і, не вытрымаўшы, нягучна сказала:

– Ваша Мосць, баюся, што гэтым спадзяванням наўрад ці наканавана адбыцца.

Княгіня ўзняла на яе здзіўленыя вочы:

– Што ты такое кажаш, дзяўчынка?

Бася схілілася над кабетай і, каб ніхто не пачуў, зашаптала ёй на вуха:

– На вялікае няшчасце, каралева надта цяжка хварэе і не здолее ачуняць. Ваша Мосць, каралеве наканавана хутка памерці.

– Адкуль ты ведаеш? – жанчына была ашаломлена.

– Проста адчуваю, – крыху памаўчаўшы, адказала Бася.

– Ты ведаеш, што, калі б я так моцна цябе не любіла і не давярала, мне б прыйшлося загадаць арыштаваць цябе?

Бася кіўнула і ўзялася далей прычэсваць княгіню.

– Ну а што зробіцца з маім мужам? – не стрымалася ад цікаўнасці кабета.

Бася зноў схілілася над ёй:

– Ён дасягне ўсяго, чаго пажадае. Вось толькі што вялікім князем не зробіцца. Праўда, яму выпадзе дабівацца ўсяго самому. Але і яму, і вашым дзецям, Ваша Мосць, давядзецца ажыццявіць яшчэ шмат слаўных і добрых спраў, якія вельмі доўга будуць памятаць нашчадкі.

Княгіня супакоена ўсміхнулася, але, узгадаўшы пра няшчасце, якое насоўваецца на каралеўскую сям’ю, зноў занепакоена спытала:

– Дык што, каралева ўсё ж такі хутка памрэ?

– Так, Ваша Мосць.

– Толькі ты больш нікому не кажы. Гэта можа быць небяспечна, – перасцерагла кабета Басю.

– Добра.

Дзяўчынка выпрасталася і ўбачыла, што Кшыся са скрыначкай у руках стаіць зусім побач і ўважліва прыслухоўваецца да іх размовы. Заўважыўшы, што Бася пазірае на яе, яна замітусілася і, паставіўшы скрыначку на стол перад княгіняй, хутка адышла ў кут пакоя. Дзяўчынцы засталося толькі зноў здзівіцца незвычайным паводзінам сяброўкі.

* * *

Ужо ішоў Вялікі пост, усе святы скончыліся, і пані княгіня Альжбэта пачала падумваць пра ад’езд. Але вестка пра тое, што здароўе каралевы надта пагоршылася, прымусіла яе затрымацца ў Кракаве яшчэ на нейкі час, каб падтрымаць хворую кабету. З пагаршэннем самаадчування каралевы горад нібы пакінула радасць, яго ахутала журба і сум. На вуліцах зрабілася шэра і змрочна. Усе былі заклапочаныя становішчам маладой каралевы і жадалі ёй найхутчэйшага вылячэння, але ў той жа час шмат хто пускаў розныя чуткі пра хваробу Барбары, кожны лічыў сваім абавязкам выказаць уласныя меркаванні пра прычыны пагаршэння яе здароўя. Нават у рэзідэнцыі Радзівілаў можна было пачуць гэтыя размовы. Хаця пані княгіня Альжбэта найстражэйшым чынам забараніла такога тыпу плёткі ў сваім доме, і слугі, і прыдворныя працягвалі шаптацца ў змрочных калідорах, дзе ніхто не мог іх пачуць.

У адзін з такіх невясёлых дзён Бася, вяртаючыся ў свой пакой і праходзячы міма прыёмнай залы, пачула абураны голас княгіні Альжбэты:

– Ніхто з маіх людзей не здольны на такое злачынства!

Дзверы ў залу былі не зачыненыя, таму дзяўчынка, вырашыўшы даведацца, хто ж так абурыў кабету і пра якое злачынства ідзе гаворка, схавалася за парцьерай.

– Ніводны чалавек з маёй світы не здольны на гэта. Я не збіраюся слухаць вашыя галаслоўныя абвінавачванні.