Белая муха, забойца мужчын

Паўсюль была нейкая такая закінутасьць, такая салодкая маркота… Усе гэтыя высокія і аблупленыя дамы, першыя паверхі якіх, нежылыя, былі занятыя невядома чым: вечна замкнутыя дзьверы, краты на вокнах, а калі паглядзець туды скрозь шкло — бясконцыя калідоры ў змроку… Нейкія майстэрні па рамонце ўсяго на сьвеце, пустыя крамкі, загадкавыя дзьверы бяз шыльдаў….

І вось у тую восень, за паўгода да Замку, я зайшоў у адно такое невялікае атэлье побач з домам, каб аддаць у рамонт свае туфлі. Дазволіць сабе купіць новыя я ня мог, інакш давялося б забыцца пра памерлыя мовы, няісныя гарады і старыя мапы… Чалавек, у якога ў галаве ўсе матузкі разьвязаныя, павінен быць ашчадным.

У атэлье было цёмна і пуста, толькі квадратнае акенца ў самым канцы калідору сьвяцілася, як экран чорнабелага тэлевізара. Майстар-шавец, крыху старэйшы за мяне, коратка стрыжаны, зь нечакана разумнымі вачыма, зірнуў на абутак, пастукаў для парадку па абцасе сваім інструмэнтам і прыняў заказ. «Фамилию вашу скажите, — буркнуў ён, апусьціўшы галаву і рыхтуючыся выпісаць квітанцыю. — Завтра после трех».

Я, запінаючыся, назваў сваё прозьвішча, думаючы пра тое, што хацеў бы працаваць у такім атэлье. Народу завітвае мала, вунь, чатыры пары ботаў валяюцца на пустых паліцах, а часу вольнага дастаткова. І гэтае акенца… З таго боку сьвет выглядае зусім інакш. Надзеўшы халат і расклаўшы інструмэнт, ты чытаеш сабе або пішаш і раз-пораз узіраешся ў цёмны калідор — чые гэта крокі чуюцца там? Хто зьявіцца зь дзённай цемры сёньня: жанчына? Хутчэй за ўсё, жанчына. Мужчыны рэдка самі адносяць свае рэчы ў атэлье. Толькі самотныя, як я. Тыя, якіх ніхто так і не навучыў завязваць матузкі ў галаве. Улетку тут прыемна халаднавата, бела-зялёныя сьцены надзейна захоўваюць цень, вокнаў у майстэрні няма, а ўзімку просты шэры электрачайнік і адкрыты пакет падсохлых пернікаў ствараюць, напэўна, такое адчуваньне ўтульнасьці, якое ня здольны даць аніякі дом.

Пачуўшы маё прозьвішча, майстар падняў галаву і зірнуў на мяне неяк дзіўна.

«Шляхецкае празваньне ў пана, — сказаў ён, старанна выводзячы яго асадкай. — А вось ці ведае пан пра тое, скуль ён? Бо з такім прозьвішчам… »

Я шчыра прызнаўся, што ніколі пра гэта не задумваўся. Ён пачакаў, паглядзеў на мяне быццам здалёк, ацэньваючы… «Сорамна ня ведаць сваіх продкаў, — строга сказаў ён. — Асабліва Такіх Продкаў». Ён распытаў, хто мае бацькі, адкуль я родам, і быў вельмі задаволены, што ў жылах маіх няма ані кроплі чужой крыві. Мае эрытрацыты прызнавалі толькі ліцьвінскіх леўкацытаў, і наадварот.

Бо і то падумаць: бацька мой з Гарадзеншчыны, маці зь Меншчыны, усе адсюль, усе, да каго можна дацягнуцца кволай рукой разгубленага і абыякавага сучаснага манкурта. Мінулае — як цёмная дзірка ў белай, ярка асьветленай, непразрыстай скрыні, якую неяк выставілі ў менскай галерэі сучаснага мастацтва: скрыня зь невядомым зьмесьцівам. І неяк няма ахвоты засоўваць туды руку, каб навобмацак вызначыць, што там усярэдзіне. Можа, там гладкая жаночая скура, якую так прыемна пагладзіць самотнаму чалавеку. А можа, мярзотная брудная сьмярдзючая сьлізь і вострыя пацучыныя зубы. Можа брыда, а можа, брыльянты. Іншая рэч, калі нехта варты даверу скажа табе, што за стыхія там схаваная. Скажа, каб ты засоўваў руку ў мінулае бяз боязі. Калі там і гразь — дык цёплая. Утульная, мяккая, свая. Зусім іншая рэч — ведаць, што ўсярэдзіне скрыні.

І ўсё роўна неяк ніякавата….

І вось я атрымаў з рук майстра ня толькі паперку на туфлі, але і запрашэньне наведаць Шляхецкі клюб. І ўжо на наступным тыдні, у адрамантаваным і начышчаным да бляску абутку, зь цікавасьцю і страхам у замерлай душы я сустрэўся зь людзьмі, якія адплюшчылі мне вочы на тое, хто я ёсьць і што мне насамрэч належыць у гэтай краіне.

Па ўсім выходзіла, што я належаў да Шляхты. Да гордай і магутнай Шляхты, што некалі кіравала гэтым краем і давяла яго спачатку да поўнага росквіту, а пасьля да ня менш поўнага заняпаду. І вось цяпер мы, Шляхцічы Новай Эры, Арыстакраты Адраджэньня, нашчадкі дастойных і адважных мужоў, зьбіраліся ў розных ня надта дарагіх кавярнях і, разьліваючы па кілішках сваю блакітную кроў, вучыліся чытаць уласныя радаводы. Мы расьцілі генэалягічныя дрэвы і называлі адно аднаго панамі, падскарбіямі і маршалкамі. Мы малявалі свае ўладаньні і крэсьлілі межы, мы лічылі, колькі ў каго лесу, народу і замкаў. Мы сварыліся і хапаліся за ўяўныя шаблі. Мы мірыліся, цалаваліся і схіляліся ў паклонах, каб зноў засесьці за вяртаньне забранага краю і скрадзенага ў нас сьвету, у якім толькі мы былі сапраўдныя, і ўсе астатнія — здані, выдуманыя дзеля нашай гульні. Мы засоўвалі рукі ў мінулае з гордасьцю, як дзеці ў вільготную гліну.