Белая муха, забойца мужчын

Удосталь наблукаўшыся па Замку і наталіўшыся разумнай размовай, яны прыселі ў двары, Босая дастала прыгатаваныя з раніцы бутэрброды, а аднакурсьнік мужа — бутэльку мясцовай самагонкі. Мужчыны выпілі па тры чаркі, Босая таксама зрабіла адзін глыток — самагонка апякла нутро, заняло дух, а сам Замак пасьля гэтага глытка быццам бы зьмяніў аблічча. Быццам бы падміргнуў Босай: думаеш, тут даўно ўжо ніхто не жыве? Думаеш, тут пануе брыдота спусташэньня, тут, між спарахнелых муроў і кучаў друзу? Не, пані, тут ёсьць жыцьцё. І яно назірае за табою праз шчыліны. Назірае сарамліва, але ўважліва. Значна больш уважліва, чым ты думаеш.

Выпіўшы, мужчыны ціха зацягнулі песьню. Яны сьпявалі добра, у абодвух былі някепскія, моцныя галасы, натрэніраваныя ва ўнівэрсытэцкім хоры ды на кухонных пасядзелках, на рыцарскіх турнірах ды ў летніх паходах па страчанай Атлянтыдзе, ля вогнішчаў і пад чыстую, як сьляза, самагонку. Гэта была прыгожая песьня: «Ой гарэла Ганна…» — цягнулі мужчыны, і Босай хацелася падпяваць, ды яна бянтэжылася, сама ня ведала, чаму. Напэўна, трэба было яшчэ выпіць, але самагонкі яна баялася. Самагонка была мужчынскім напоем, ад якога Босай магло зрабіцца блага, а яна вельмі хацела быць добрай жонкай і надзейным таварышам свайму маладому мужу.

Мужчыны пасядзелі, аднакурсьнік выкурыў пахкую, як гарэлая шына, танную папяросу, ён прызнаваў толькі такія, якія кураць простыя мужыкі. Яны павялі

Босую далей і ўсё расказвалі, расказвалі пра князёў Якуцкіх, пра Казіміра Якуцкага, які быў адважным патрыётам, не цураўся простага люду і да таго ж праславіўся як паэт — гэта ён напісаў тую прыгожую песьню, а потым гэты факт неяк забыўся, як і самі подзьвігі палеглага на вайне з маскалямі Якуцкага.

Мужчыны так захапіліся сваёй размовай, што забыліся пра Босую, а яна, вырашыўшы дагнаць іх крыху пазьней, схавалася ў цёмным закутку, дзе не было ніводнай жывой душы, прысела, справіла малую патрэбу, чуючы іхныя галасы, якія нясьпешна аддаляліся… Потым выйшла і неяк неўпрыкмет заглядзелася на зарослы мур, спынілася, задумалася пра тое, як бы яна жыла тут, калі б нарадзілася трыста гадоў таму, і кім была б, і што мусіла б рабіць… І сама не заўважыла, як ціха засьпявала пад нос — пра тое, як прывязалі Ганну да высокага дрэва… «Красівая песьня, — быццам пагаджаючыся, сказала нейкая старая жабрачка, што раптам зьявілася перад Босай. — Добра твае хлопцы пяюць…»

Босая пабачыла зморшчаны, падобны да кавалку замкавага муру твар зь нечакана пяшчотнымі, разумнымі вачыма. І адчула яе пах — нейкі зьвярыны.

«Ніхто гэтай песьні ўжо ня знае, — сказала жабрачка, радая, што Босая не зьбіраецца яе праганяць. — А я знаю…»

Босая кіўнула. Трэба было ісьці да мужчын, але чамусьці не хацелася. Хацелася слухаць гэтую старую. Хацелася пачуць ад яе нешта важнае.

«А яшчэ я знаю, што так яно і было ўсё, — усьміхнулася жабрачка ва ўвесь шчарбаты рот. — Так і было. Той пан яе прасіў, Ганульку гэную, прасіў, а яна не дала.

Тады пан і разазьліўся. Мужыкі, яны надта злыя бываюць. Сама знаеш. Знаеш жа?»

Босая паціснула плячыма.

«Пан яе прасіў, а яна не дала, — працягвала старая, сьвецячы вачыма. — І панок той, які ў замку жыў, ягоны гэты замак быў, ага, а яна простая дзеўка была, мо і з той дзярэўні, што я… Дык я і кажу: як гэта паночку ня даць можна? А яна не дала. Тры дні яму не давала, ніхто ногі разжаць ня мог. Як паралізавала яе. Дык ён разазьліўся, сказаў, каб яе да дзерава прывязалі, і спаліў жывую. А потым дык песьню напісаў. Доўга плакаў. Хоць мужык быў дужы, сільны. Жаль яму дзеўку было. А з другой стараны…»

Босая слухала і не разумела, што зь ёй адбываецца. Быццам яе саму прывязалі за ногі, за рукі да гэтага месца — і не адпускалі, трымалі наўмысна, каб яна слухала шамканьне старой бабы, якая прыйшла на руіны замку, каб стрэсьці ў гарадзкіх пару тысячаў. Яна не хацела адсюль сыходзіць, не магла, ня верыла — і ўсё роўна ведала, што старая жабрачка кажа праўду.

«Я і кажу: няможна мужыку не даваць, — заківала старая. — Асабліва калі пану. Такая нашая бабская доля. І для здароўя жэнскага палезна мужыку даваць. Вот так. Дык ты запомні, што я сказала, бо іначай нічога з табой добрага не праізайдзёт. Запомніла? Ну і харашо, ну і добра. Ідзі да мужа, ён цябе ўжо даўно заве, разазьліцца можа. Ідзі…»

І Босая пабегла да мужчын. Муж і праўда быў крыху раздражнёны і зрабіў ёй вымову за тое, што размаўляе з жабрачкамі, якія, чаго добрага, скрадуць кашалёк, а потым шукай іх тут…