Час Вогненнага Птушкалова

Галава прачыналася павольна, але цела, спрактыкаванае ў начных зборах пры месячным святле пад гукі раздражняльнага рога, ведала, што рабіць. Рукі самі знаходзілі адзенне, апраналі скураныя даспехі, пастуквалі пальцамі па халодным гладкім баку шалома. Над мячом крыху замарудзілі: утрымліваць у руцэ і адбіваць выпады Уладзь збольшага навучыўся, а вось ці будзе ад яго карысць падчас нападу? Запаволіўшыся яшчэ крыху, хлопец засунуў за пас ножны з кінжалам, што пакінуў яго прабацька – лепшы вой Свету.

Халоднае начное паветра развейвала рэшткі сну. Запаліўшы сваю паходню, малады вой рушыў на святло іншых. Не больш за тузін іх сабралася ля брамы паселішча. Перад імі стаяў гетман Якуб. Уладзь, трымаючы паходню як мага вышэй і далей ад твару, каб святло не выдала яго, стаў у шэрагу апошніх.

– Усесабраліся? – запытаўся з-пад чорных густых вусоў гетман і, не чакаючы адказу, вачыма пералічыў вояў. Няўжо Уладзя не выкрыюць? Скончыўшы падлік, Якуб выгукнуў:

– Праз сталіцу да замкавай агароджы ідзем ціха. Конікі сакатаць павінны гучней, чым мы рухаемся. Абыходзім агароджу і спыняемся ля старой брамы. Вартаўнік правядзе да вязніцы. Ціха забіраем людзей. Вартаўніка – забіць. Выпраўляемся!

Маўчанне ўдавала згоду. Зрэшты, іншага і быць не можа сярод вояў. Ты ці згодны з гетманам, ці не вой.

Атрад выйшаў за браму. Уладзь запаволіў хаду. Ён можа вярнуцца ў пакой, а раніцай вырашыць, што паход яму прысніўся. Ён толькі-толькі навучыўся не губляць меч. «Але паход мусіць быць лёгкі, інакш вояў было б больш», – быццам іншым, мяккім і спакуслівым голасам загарэліся думкі. Ён – прасын лепшага воя – здабудзе сабе славу ў першай перамозе новага Свету. «Ага, плетучыся ў хвасце атрада, для перамогі якога ўсё падрыхтавана», – першы, калючы і насмешлівы голас працвярозіў і ўсё вырашыў. Але тут адзін з вартавых здзіўлена паглядзеў на нерашучага воя, які перашкаджаў зачыніць браму, і Уладзь подбегам дагнаў атрад, нацягнуўшы шалом амаль на самыя вочы.

Ноч была ясная, зорная. Вялікай белай паходняй свяціла ў небе поўня. У такія ночы небяспечна выбірацца ў вайсковы паход, калі не ўпэўнены ў сваёй перамозе. Яшчэ больш небяспечна – калі ўпэўнены. Учарашнюю б хмарную на такую справу. Але якую добрую поўху атрымаюць княскія вайскоўцы і гетман – у светлую-светлую летнюю ноч з-пад іх носа выцягнуць з гарадской турмы тузін адметных. Уладзь на імгненне разняволіўся і дазволіў сабе думку, што поўха княскім людзям для гетмана Якуба важнейшая за людзей, якіх ідуць вызваляць. Кажуць, ён моцна нацярпеўся падчас катаванняў пару гадоў таму. Гэта, канешне, вялікая таямніца, пра якую ведае кожны вой-пасялянін.

Гэх, у такую ноч быць бы тут з іншай мэтай. Напрыклад, сядзець з Анэляй, лавіць няяснае салодкае прадчуванне, і быць шчаслівым гэтай плыткасцю. Ззяў люстраны мост над ракой, да першай прыступкі якога схіліліся агні шасці паходняў, памнажаючыся ўкожнай наступнай. Прыгожа пабеглі насустрач ім яшчэ шэсць жоўта-чырвоных дарожак – гэта сустракалі на тым баку перайшоўшыя. Уладзь ступіў на адзін з прамянёў, рушыў наперад, але ўгаворваў сябе, што кожны крок – апошні, што зараз ён паверне назад.

«Вартаўніка – забіць», – гучаў у галаве жорсткі і скупы голас гетмана Якуба. Уладзь не ўмее і не хоча ўмець забіваць па-сапраўднаму. Усё адно кожны наступны крок быў – наперад.

Начная сталіца – пасяляне пра яе размаўлялі толькі вусцішным шэптам, дадаючы пералік жахаў, што там дзеюцца, – Уладзю спадабалася. Ціхі горад з соннымі хатамі, у кожнай з дня ў дзень сваё жыццё. Хлопец адчуў сябе лялькай у лялечным гарадку, за якім назірае вялікі гаспадар Лёс. Замкавая агароджа, старая і высокая, складалася з вялі кіх камянёў, згладжаных часам, ветрам і вадой. Хтосьці з жартаўнікоў-вояў настолькі разняволіўся ў ціхім начным горадзе, што падышоў да сцяны, падскочыў, учапіўся пальцамі ў шчыліну паміж камянямі. Рукі ў скураных пальчатках слізганулі па вільготным гладкім камені, і недарэка ўпаў, бразнуўшы мячом аб брук. Пачулася некалькі не надта стрыманых смяшкоў. Гетман азірнуўся, хацеў сказаць штосьці цяжкое і лёсавырашальнае, але ўспомніў, што сам загадаў ісці ціха.

Старая брама напаўзабытая жыхарамі сталіцы. Не адкрывае цудоўных краявідаў і шляхоў – сцежка праз яе ўпіраецца ў глухую сцяну гаспадарчых прыбудоў за ратушай. Справа – турма, дзе трымаюць «выбраных» вязняў, злева – жытло ахоўнікаў. Яшчэ невядома, хто страшнейшы.

Ад сцяны аддзялілася чорная маўклівая фігура. Гетман Якуб, працвярожаны шумам у ціхай ночы, не рызыкнуў ні пра што пытацца. Фігура шырока развяла браму. Воі хутка і ўпэўнена крочылі.

Уладзь крыху замарудзіў у ценю, прымерваючыся, як зручней трымаць меч. Вядома, бойкі не будзе, але раз ён тут, то трэба выглядаць як пераможца. Заставалася зрабіць яшчэ крокі два. З глухім стукам брама зачынілася перад самым яго тварам. Тут жа за ёй пачуўся тупат, крыкі. Няўжо вязні так радуюцца вызваленню – з’явілася дурная думка. Ляскат зброі аб брук і шаломы. Ці аб косткі.