Час Вогненнага Птушкалова

Не памятаю, калі мроі выйшлі за межы. Гісторыя адметных так натуральна складалася і расла ўва мне, што я яе запісала. Так з’явіўся Летапіс першых людзей. Якая розніца, што я яго прыдумала, калі я ў яго веру? Летапіс так затлуміў мяне, што я зноў чаплялася да адметных: зачытвала ім кавалкі, пераконвала, што ў новым Свеце, які мы створым, кожнаму будзе ўтульная мясціна, якую ніхто не адбярэ. Гучала быццам бы спакушальна: у іх ззялі вочы і гарэлі шчокі, але занадта авантурнай была мая прапанова. Яны адмаўляліся, а я радавалася: атрымалася іх запаліць. Заставалася толькі пераканаць.

Я забылася на асцярогу. Хіба што з цэнтральнай плошчы ля гарадской ратушы не крычала пра нашу велічную гісторыю. Вядома, мяне заўважалі не толькі патрэбныя людзі, але і князёвы шпегі.

Калі мяне арыштавалі, я не паверыла, што ўсё напраўду. Хіба што халодная камера і боль на допытах былі рэальнымі. Каб не апантанасць – ці вытрымала б я зняволенне? Пакуль мяне катавалі, выбіваючы прызнанне ў блюзнерстве, я марыла, як збяру ўсіх адметных у бяспечным месцы і разам мы будзем адной вялікай сям’ёй.

Ад арышту быў розгалас. Ёсць, значыць, князю што хаваць ды чаго баяцца, раз забралі Вікцю, – перашэптваліся людзі. За межы ўласных хат мала хто выносіў гэтыя словы, але іх хапіла, каб арыштоўваць адметных час ад часу. Ні ад мяне, ні ад іншых жаўнеры не дабіліся нічога – ні прызнання, ні смерці. І выпусцілі. А людзі пайшлі да мяне.

Атрымалася не так, як я меркавала. Мы не сталі братамі ды сёстрамі. Ім, нязвыклым да самастойнасці, патрэбная была маці і правіцелька. І ўпэўненасць, што ўсё будзе добра. Так я напісала радавод кожнага адметнага – звязала іх з вобразамі прабацькоў і прамаці. Ведаеш, як складана прыдумаць 120 розных жыццяў?

– Няўжо не было тых першых людзей, ад якіх мы пайшлі?

– Не з паветра ж мы з’явіліся. Але хто яны былі – не ведаю.

– І Самотнік не стварыў з крыві, зямлі і костак жывёл армію шэрых, якіх потым сталі называць людзьмі?

– Ёсць такая легенда, праўда, там стварэнне чалавека прыпісваюць Лёсу.

– А мой бацька? Хіба ён – не Самотнік? Ён распавядаў маме пра чароўны горад, разбураны адным дурнем, – Бася чаплялася за абломкі.

– Ці мала ў свеце дурняў, што разбураюць гарады?

– Чаму ты замарудзілася, калі я пыталася пра сваіх прабацькоў? – Бася ляціць у прорву, але пальцы з надзеяй сціскаюць кавалак глебы.

– Я прыдумала 121 продка, у тым ліку свайго. А ты – не зусім адметная, па-за планам. Не знайшла для цябе адпаведнай ролі.

– Чыя ты дачка па плане?

– Самотніка.

– П-ф-ф! Сястрычка!

З Вікторыі зляцела пыха:

– Не размаўляй так з тымі, хто просіць дапамогу. Я не магу адна жыць заўсіх гэтых людзей. Занадта сур’ёзная гульня пачынаецца, я не вытрымаю. Дапамажы мне.

– Што табе патрэбна?

– Сяброўка, дарадчыца, суправіцелька.

– Навошта мне гэта?

– Табе няма іншага месца.

* * *

Звонку загрукаталі – бясстрашна, быццам такую дзёрзкасць апраўдвае вялікая небяспека. Можа, заўважылі, што Басі няма ў вязніцы, прыбеглі дакладаць? Дзяўчына сцялася. Не дачакаўшыся дазволу, прыхадні бухнулі ў дзверы асабліва моцна – тыя расчыніліся. На парозе стаялі два воі – хлопец і дзяўчына, – пераляканыя, зусім юныя, не адрозныя паміж сабой у завялікіх шаломах, твары іх не па-вайсковаму ружовыя, скура пяшчотная, як празрыстая. Не звярнуўшы ўвагі на Басю, яны кінуліся да Вікці:

– Гетман Якуб знік, – лыпалі вачыма і вуснамі, як рыбы на беразе, шукалі, што яшчэ сказаць, але ёмістых слоў не знаходзілася, а дробныя не мелі сэнсу. Вікця на імгненне падціснула вусны, апусціла вочы, выказваючы скруху. Страпянулася і сказала ўрачыста:

– Мы мусім годна сустрэць новага чалавека са свабоднага пакалення.

– Няма новага чалавека. Гетман Якуб проста знік, – сказала дзяўчына-вой.

Вікця падхапілася і пабегла, не запытаўшыся, дзе ўсё адбылося. Зрэшты, людзі гудзелі ля гетманавай хаты. Нябачная перашкода стрымлівала іх за пару крокаў ад уваходу, прымушаючы ўтвараць паўкола. Пасяляне чапляліся позіркамі за пустэчу, дзе нядаўна сядзеў гетман.

Асобна ад натоўпу з горка-каменным тварам стаяла кухарка Аўгіння, гетманава пара. Яе пустыя вочы глядзелі і не бачылі нічога. Вікторыя ўварвалася ў чалавечую купу, разбурыла ўяўную сцяну і стала тварам да ўсіх. Бася засталася за спінамі.

– Што тут адбылося? – каменна запыталася Вікторыя. Люд загудзеў на розныя галасы. Кожны бачыў сваё і хацеў выказацца.

– Ціха! – рыкнула яна. Натоўп замоўк на паўслове. – Хто быў сведкам знікнення – застацца. Астатнім – разысціся.

Бася пасунулася дадому. Можа быць, Вікця чакала ад яе дапамогі і падтрымкі, але сіл не было. Апошнія дні вымагалі рызыкі, гераізму, змагання. І цягнуліся даўжэй за ўсё папярэдняе жыццё. Бася не гераіня, не дарадчыца, не правіцелька. Ну, яна можа зрабіць адзін рызыкоўны ўчынак на год, але пасля гэтага мусіць старанна і плённа адпачываць. За апошнія дні яна нарызыкавалася на некалькі гадоў.

Чаму вы маўчалі?