Час Вогненнага Птушкалова

Навязлівы позірк прасвідраваў дзірку ў коўдры, дабраўся да начной кашулі. Калі скуры паміж лапаткамі стала горача, Бася падхапілася і села ў ложку. Месячнае святло вылучала дзявочы сілуэт насупраць, да празрыстасці падсвечвала даўгія светлыя валасы. Скразняк па дарозе з дзвярэй у акно (яна не адчыняла акно!) калыхаў падол начной кашулі. Бася запаліла свечку. Сілуэт не знік.

– Што табе трэба?

– Тваё сумленне.

Анэля глыбока ўдыхнула, напяўшыся, выдыхнула і абмякла. Яе цела – ці яно належала іншай сіле? – павольна, быццам пёрка, апусцілася на падлогу, падпарадкоўваючыся рухам паветра. Бразнулі шыбы – шалёны вецер заляцеў у пакой, акружыў нязваную госцю, забіўся ў яе валасах і кашулі, рассыпаў цела на пылінкі і панёс за сабой. Бася падскочыла, рукі хапалі паветра ў тым месцы, дзе толькі што стаяла былая сяброўка, але нават дробачкі не ўхапілі. Свечка згасла.

Злосць прагнала спуд. Анэля з’явілася адмыслова, каб памерці ў Басіным пакоі, сваім знікненнем сапсавала ўсё, што не паспела спляжыць існаваннем. А ці не Бася падштурхнула яе да гэтага? Ублытала ў сяброўства, шукаючы блізкую душу. Прымусіла разам раскопваць таямніцы, нікому не патрэбныя. Пасварыла з Уладзем – мабыць, адзіным чалавекам, якога Анэля сапраўды любіла. Падступна пераманіла яго, забрала ў Анэлі, і той засталося толькі знікнуць. І не пакінуць новага чалавека, які меў бы шанец жыць у вольным свеце. Вікторыя памылялася: людзі разумнейшыя, чым яна думае. Яны заўважаюць нашмат больш.

Жалоба сціснула Басю цесным жалезным колам. Каб узмацніць боль, ачысціцца ад віны, Бася ўяўляла, што адчувала Анэля ў свае апошнія хвіліны. Ведаючы, што перастане існаваць зусім, не пакіне ні следу, што хутка ніхто не ўспомніць пра яе. Бясконцы цёмны калодзеж, дзе няма за што ўчапіцца.

Бася мусіць запомніць яе – і добрай, і кепскай, жывой, супярэчлівай – не толькі здрадніцай, але і сяброўкай, бунтаўніцай і баязліўкай, добрай лекаркай, прагнай да ведаў і таямніц.

«Што табе патрэбна?» – «Тваё сумленне». – «Забірай».

* * *

На вуліцах паселішча, хоць панавала позняя ноч, было шматлюдна. Трывожна гарэлі паходні, няўпэўнена гудзелі галасы. Людзі, сабраўшыся ў купкі, разгублена чакалі нечага. Сярод купак стаялі падва-тры воі – падабраліся, позіркі пільныя, рукі на дзяржальнах мячоў. Незразумела, ахоўваюць яны жыхароў паселішча ці паселішча ад жыхароў, але даспехі, зброя і напружанасць адасабляюць іх ад астатніх. Стрымліваюць спробы зблізіцца і памкненні выказацца.

Бася адшукала Уладзя – ён стаяў крыху ўдалечыні, не хочучы спрычыняцца да натоўпу і вояў. Не гледзячы ў Басін бок, прамовіў:

– Пачынаючы з гетмана Якуба, за апошнія тры дні знікла васьмёра. Ніхто не пакінуў новага чалавека.

– Што кажа Вікторыя?

– Яна зачынілася ў ратушы. Усе чакаюць тлумачэнняў, а яна маўчыць. Людзі баяцца: невядома, ці па сваім жаданні зніклі Якуб і іншыя. Калі па сваім, то чаму? Калі не, то праз што? Новы гетман загадаў быць пры зброі і назіраць. Бася хацела і распытаць пра новага гетмана, і сказаць пра Анэлю, ды не паспела: гоман на іншым баку натоўпу ўзмацніўся. Уладзь і Бася, трымаючыся збоку, наблізіліся.

– Скажы! Усім скажы! – гудзела над галовамі.

Некалькі чалавек паднялі на ўслон мужчыну. Галаву ён трымаў высока, людзі, хто стаяў зусім блізка, замест твару бачылі шыю. Прыжмураныя вочы пагардліва глядзелі зверху ўніз. Даўгія сіваватыя валасы сабраныя ў хвост – каб не хавалі погляд ад людзей навокал. Выступоўца быў не з вояў. Шырокія плечы, моцныя рукі і бронзава-чырвоная скура дазвалялі яму быць кавалём ці земляробам. Цікава, кавальства і земляробства былі асобнымі справамі ў першым Свеце? Ці кожны мог каваць і даглядаць поле, прадумваючы навуковыя росшукі або складаючы вершы? Можа гэты чалавек скласці верш? Ці ён – мастак? А раптам апрацоўвае каштоўныя камяні? Ні за мальбертам, ні з пукамі зёлак, ні сярод каштоўнасцей Бася яго не ўяўляла. Мужчына пакерхаў. Замоўкла нават цішыня.

– Я не веру, што яны самі зніклі, – пачаў ён роўна, ціха, і распаляўся з кожным новым словам. – Вікторыя абяцала, што мы будзем у бяспецы. Цяпер паселішча пад пагрозай. Мы мусім самі ўзяцца за абарону. Самі зладзім жыццё, як хочам! Перашкода – толькі Вікторыя!

Людзі, змучаныя бессэнсоўным чаканнем, ажывіліся. Пасля бязглуздага стаяння – дзеянне, рухі ў адным накірунку – вось што ім трэба. Яны прыгадвалі, як думалі нешта падобнае, толькі не наважваліся падзяліцца. А раз так мяркуюць усе, значыць можна здзяйсняць.

– Да ратушы! – выгукнуў нехта. – Вікторыя там!

– Да ратушы! – падхапіла мноства галасоў Воі разгублена глядзелі, як натоўп абцякае іх. Далучыцца, перашкодзіць ці застацца на месцы? Хто вораг і каго абараняць?

– Суправаджаем! Не ўмешваемся! – вымавіў мажны голас маладога гетмана. Воі сталі па два бакі ад натоўпу і таксама рушылі да ратушы.