Дзеці Аліндаркі

“Ну, налівай яшчэ”, – сказаў Зрыцель. Выпіў і зноў захрусьцеў агурком. – “Станавіся задам”, – сказаў ён, зноў шумна ўздыхнуўшы. Пачулася сапеньне, на дно яміны пасыпалася зямля – проста Лёччыку на галаву. Лёся ўзяла яго за руку – і ён зрабіў страшны твар, паказваючы, што зараз чхне. Але стрымаўся, малайчына – і Лёся на знак ухвалы сьціснула ягоныя зусім замерзлыя пальцы.

“Ух”, – сказаў Зрыцель. – “Добра, што я да цябе завітаў. А то зусім ужо захварэў без жаночай ласкі. Зараз жа бабы, ты сама знаеш, усё ў начальнікі пнуцца, і тэатр у райцэнтры – усё, крыж можна ставіць. Хіба ж баба на тэатр грошай выпіша? Ну, а цяпер паказвай”.

“Дык я ўсё паказала ўжо, Зрыцель”.

“Слухай, што ты мне мазгі тлуміш? Мы абое веруючыя людзі. А мазгі тлуміць – грэх. Асабліва мужчыну. Што я, цябе ня ведаю? А гэта – вось гэта што? Што, я цябе пытаюся?”

Цяпер ужо бабуля ўздыхнула – так цяжка, што Лёсі зрабілася яе шкада.

“Гэта ж ігла”, – сказаў Зрыцель. – “Ты ж зноў свадзьбу гуляеш. А мяне ня клічаш. Дурная ты баба. У тэатры ніколі не была. Не была ж? Яшчэ і на крапіве сядзіш, уся дупа згарэла. Ну, паказвай, што тут у цябе”.

І зноў над Лёсяй і Лёччыкам зьявілася сьвятло. А ў коле гэтага цьмянага сьвятла – твар чалавека, які ўсьміхаўся ім так прыязна, што Лёччык і Лёся пасьпяшаліся адвярнуцца і глядзелі цяпер адно на аднаго амаль з жахам.

“Дзеці”, – сказаў Зрыцель драўляным голасам. – “Дзеці. Зноў. Добры дзень, дзеці. Вы былі калі-небудзь у тэатры?”

“Так!” – сказаў Лёччык з выклікам. – “Былі, і ня раз!”

Хаця ні ў якім тэатры Лёччык ніколі ня быў – і Лёся гэта аднекуль ведала. Яна і сама ніколі не была ў тэатры – але добра ўяўляла сабе, што гэта такое. Некалі даўно, да лягеру, яны гулялі з бацькам у тэатр, які называўся сьмешным словам “Батлейка”. Яна нават падумала, што такое мяно мог бы мець яе брат. А брат аказаўся Лёччык. І неяк яна ня надта засмучалася такому факту.

“Дык жэніць вас бабуля?” – спытаў Зрыцель, ня зводзячы зь іх вачэй. – “Бабуля любіць, калі шмат дзетак. А я вось не люблю…”

Нечакана ў адной руцэ ягонай зьявіўся ліхтарык, а ў другой бінокль. Тэатральны.

“Тая, каторая большая, і праўда – тыповае дзіця”, – маркотна сказаў Зрыцель. – “Адчуваю, як яна пахне. Як сарваны спэктакль Дударава. Не Шэксьпіра, але ж… А вось што там побач зь ёй?”

“Я таксама нешта не зразумела”, – таропка ўставіла бабуля. – “Але замест Паўліка майго падохлага пойдзе”.

“Забудзь ты пра Паўліка”, – паморшчыўся Зрыцель. – “Што прыдумала – зь дзяцей сабакаў рабіць. Ніколі ў тэатры не была, а туды ж, да таінстваў пераўвасабленьня… Налівай давай”.

Зрыцель уладкаваўся на краі яміны, зьвесіўшы ногі, і выпіў яшчэ адзін кілішак. Гэтым разам ён закусіў каўбасой – і брат зь сястрою адчувалі, як пранізьліва яна пахне.

“Гэтую я забяру з сабой”, – сказаў Зрыцель, прыклаўшы да вока бінокль. – “Ты яшчэ ня ўсю кроў ёй выпусьціла. А другое, неапазнанае, мне ня трэба. Глядзі толькі, наробіць яно табе шкоды. Лепш закапай яго тут”.

“А яму, па-мойму, не хапае фантазіі”, – шапнуў Лёччык. І Лёся кіўнула.

“Дык яно гаворыць?” – сказаў Зрыцель, які ўважліва сачыў за тым, што адбываецца ў яміне. – “Хай яно скажа, адкуль узялося. Хаця дзеці ня ўмеюць гаварыць праўду. Сказаць па шчырасьці, яны наогул ня ўмеюць гаварыць. Дзеці – ня людзі. Зь імі можна рабіць усё, што заўгодна, іх можна нават прымусіць паверыць, што бацька і маці заўсёды кажуць праўду – яны паслухмяныя. Яны адзіныя ў сьвеце істоты, якія вераць мове. А мова – гэта тэатр. Усё ўмоўна, усё ненасамрэч. Дзеці ведаюць адну мову – мову бацькоў”.

“А вось і не!” – крыкнуў Лёччык. – “Я магу гаварыць на Языку!”

“Толькі той, хто гаворыць на языку, і мае права гаварыць наогул”, – павучальна сказаў Зрыцель. – “А ты не крычы тут з задняга раду. Я старамодны чалавек, люблю парадак. А яшчэ я мужчына і таму хачу, каб мне адказвалі коратка і ясна. Дык хто вы такія?”

І ў гэты момант Зрыцель быццам незнарок выпусьціў з рук недаедзены кавалак каўбасы. Лёся бліснула вачыма. Лёччык сьціснуў у руках іхны атлас.

“Я Лёччык, а гэта мая сястра Лёся”, – прамовіў Лёччык сур’ёзна. – “Мы ідзем у Брэмэн і заблукалі. Нам трэба трапіць на мапу. А далей мы самі”.

“А вы хто?” – спытала Лёся, не падымаючы вачэй. Каўбаса гіпнатызавала яе, але падняць каўбасу Лёся не наважвалася. Ці мала што магло быць на кавалку каўбасы, ад якога адкусіў чалавек без фантазіі.

“Маўчаць”, – сказаў Зрыцель і паглядзеў на Лёсю – і толькі цяпер яна заўважыла, што вочы ў яго чырвоныя-чырвоныя, як лямпачкі на бацькавай машыне. – “Чаму дзеці ніколі ня могуць маўчаць? Нават у тэатры…”

Зрыцель цяжка задыхаў, але потым голас яго падабрэў.

“Я… Хочаце ведаць, хто я такі? Добра, я раскажу. Напасьледак…”

І Зрыцель нясьпешна пачаў свой аповед.

***

“Некалі я займаўся тым, што выводзіў з кіна- і тэатральных заляў ашалелых дзяцей.

Калі своечасова не авалодаць гэтым бясцэнным уменьнем – у кіно і тэатры лепш не хадзіць. Хаця якое там уменьне… Які навык… Гэта сапраўднае ўсходняе адзінаборства. Двубой па-над безданьню. Псыхалягічны паядынак, які патрабуе максымальнай мабілізацыі арганізму.