Губернскі дэтэктыў. Справа аб крывавых дукатах

Дзявіца ўтаропілася ў бабулю, але працягу не дачакалася: з размовамі да пані Іллініч-Вялькоўскай прычапіўся нехта са старых знаёмых. А Яўгенія Канстанцінаўна вырашыла пакаштаваць графскіх пачастункаў – раз сястра, дык можна трошкі і пад’есці. Аднак у хуткім часе ў яе пачалася zgaga[75] – ці то праз шампанскае, якім яна зусім крышачку злоўжыла, ці то праз непрыемны асадак, які пакінуў выбрык Падгорскага. Можна было хаця б папярэдзіць. І калі ён не збіраўся прадстаўляць яе сваячкам, колькі б у яго іх ні было, то гэта што значыла – усё не напраўду? Што бы ён сабе ні думаў, а Яўгенія Канстанцінаўна раззлавалася, а таму трымалася астатак вечара халодна і асцярожліва. Падгорскі на гэта быццам бы і не звяртаў увагі, міла гутарыў з яе бацькамі, і потым нават запрасіў на танец самую пані Канстанцыю. Чаго толькі дамагаўся, мярзотнік! І бабуля, калі ўжо развітваліся, цалкам здзівіла. Замест сваёй звычайнай фанабэрыстай манеры прыязна працягнула Андрэю Вікенцьевічу руку ды правуркатала, быццам унучку:

– Заходзь да нас па-сваяцку, не саромейся.

– Цяпер уся шляхта, што засталася, – сваякі, – ціхмяна ўсміхнуўся Падгорскі ў вусы.

Ды што вы кажаце! Як змяніўся ў нас тон! Яўгенія Канстанцінаўна цалкам заблыталася ў сваіх пачуццях ды жадала, каб хутчэй скончыліся ўсе гэтыя рэверансы. Ужо не рада была дзявіца, што выправіліся яны да балявання, але ж ручку ўласную пацалаваць дазволіла. Сэрца – здрадніцкі орган – ажно затрапяталася. Пракляцце! Іншыя словы зараз у яе галаву прыходзіць ніяк не жадалі.

Вярнуўшыся дамоў, панна Пракшына хацела ўзяцца нянькаць Тэдзі – як паведаміла пакаёўка, прасядзеў няшчасны pies увесь вечар перад дзвярыма, парадкам раздзіраючы душу і сваю, і Агапкіну. Аднак жа не паспела Яўгенія Канстанцінаўна падхапіць пакутніка на рукі, як запрасіла яе да сваіх пакояў бабуля.

– Маю да цябе сур’ёзную размову, – панадзіла яна ўнучку за сабою, але папярэдзіла: – З Ірадам не пушчу!

Панна Пракшына трохі памарудзіла: даўненька бабуля не ўчыняла ёй аудыенцый, але ці ж гэта было добра альбо наадварот, сказаць было складана. Ну ды годзе, сапсаваць гэты вечар яшчэ горш пані Канстанцыя наўрад ці здолее. Прымасціўшыся ў падушках каля акна, дзявіца пазірала ў чорную шыбу, дзе бабуліна адлюстраванне ўселася перад туалетным столікам ды разгортвала цюрбан, адкрываючы фрызуру з чыстага срэбра.

– Глядзі, не памыліся, Генька. Гэта не твой няздатны настаўнік гісторыі.

Ну, колькі ж можна прыгадваць ёй гэтую ганьбу?

– Не разумею, пра што вы, пані, – абыякава адказала Яўгенія Канстанцінаўна.

– У тым і справа: зусім не разумееш! – бабуля павярнулася да яе тварам, зграбна абхапіўшы спінку крэсла, на якім сядзела. – Не разумееш і не ведаеш! То, дзякуй Богу, ёсць у цябе я, каб утрымаць ад невыпраўнага.

Тут панна Пракшына атрымала une sorte d’affront[76], у якой пані Канстанцыя даволі яскрава патлумачыла ўнучцы, што дзявіца яна ёлуплівая і з такім поспехам рызыкуе застацца назаўжды адна. Бо калі адзін з найзайздроснейшых жаніхоў заходніх губерняў (а насамрэч і не толькі) сам выказвае такую шчырую зацікаўленасць, уласнаручна адбівацца ад яго – задума выключна саманадзейная.

– Можаш мне верыць, Прошкіна! – бабуля узняла ўказальны палец уверх. – Я тры разы была замужам.

Madame,

ды што вы такое кажаце? – разгубілася Яўгенія Канстанцінаўна. – Ну займаецца ён сабе нейкім business, але ж з якой пары вырашаеце вы, нашчадніца высакародных родаў, што гэта робіць мужчыну такім выгадным для шлюбу?

– Глухаватая ты зрабілася альбо як? – пацепнула плячыма пані Канстанцыя. – Пан Ендрусь твой не проста так. Няўжо ж ніколі не чула пра дзеда ягонага, Вінцэнта Завішу? Шляхецтва ягонае будзе старэйшае за нас усіх узятых разам. Гэта не вашае пятроўскае дваранства!

– Дзед дзедам, але ён сам, наколькі памятаю, усё ж такі носіць прозвішча Падгорскага, – заўважыла дзявіца.

– Называцца ён, вядома, можа, як яму зойдзе ў галаву, але насамрэч ён Завіша-Падгорскі. Якая ж там была гісторыя… – бабуля пахітала галавой.