Губернскі дэтэктыў. Справа аб крывавых дукатах

Яўгенія Канстанцінаўна аслупянела. Дурненькіх юнакоў? Ды што ён вярзе? А як жа годнасць? А справядлівасць, пра якую ён толькі што гугнявіў? Дык значыцца, пакуль тут забівалі шляхту, ён адседжваўся ў якой-небудзь Германіі? Няважна, што ёй самой было дзесяць гадоў і жыла яна ў той час у Ноўгарадзе. Панна Пракшына не памятала, што хварэла сэрцам за зямлю гэтую зусім не ўсё сваё жыццё.

– …Цяпер жа я сталы чалавек і магу зрабіць значна больш. Да таго ж мы мусім падладжвацца пад тыя абставіны, у якіх жывём. Страчанага не вернеш, таму трэба рухацца далей.

Маскальскі прыхвасцень! Вырваўшы ў яго з рук мяшэчкі і эклеры, дзявіца шуганула ў парадную. Пранеслася яна у такой віхуры, што нават страшны Міро адразу зрабіўся неяк меншым у памеры. А вось Андрэй Вікенцьевіч так і застаўся стаяць на вуліцы, следам не кінуўся.

– Тэдзі! – гнеўна крыкнула з лесвіцы панна Пракшына, глытаючы слёзы.

Pies, прыціскаючы вушы, подскакам пераадолеў прыступкі і апынуўся каля яе абцасаў, жаласна ўзняўшы лапку.

Яўгенія Канстанцінаўна штурхнула дзверы, грымнула пакункамі аб столік у вітальні, нават не прыгадаўшы, што паб’юцца яе бутэлечкі з атрамантам, ды пабегла наўпрост да свайго пакоя, з румзаннем адшпільваючы капялюшык на хаду.

– А дзе ж Андрэй Вікенцьевіч? – спытала наўздагон бабуля.

Але панна Пракшына не магла адказаць ёй што-небудзь выразнае. Панна Пракшына ляжала тварам у падушку ды раўла. Як жа ёй было балюча! Час ад часу яна так імпэтна пачынала біцца галавой аб матрац, што ледзь не зламала сабе нос. Дыхаць дзявіца таксама не магла, і не з-за сціснутых лёгкіх, а таму што прыйшоў час як мае быць спаражніць ноздры, аднак не, Яўгенія Канстанцінаўна хацела пакутаваць. Яна пакахала чалавека, які быў нягодным collaborator[85]… Але ж эклеры! Яна адабрала ў яго эклеры, за якія заплаціў ён. Божа, які mauvais ton

[86]! Такой ганьбы яна ўжо даўно не адчувала. Гэта было нязмыўна.

Да dinner яна не выйшла. Але ж пачуццё голаду было разбуральным, таму панна Пракшына паклікала Агапку і папрасіла прынесці ёй гарбаты ды тую каробку, якую дзявіца пакінула ў вітальні. Уваходзіць каму-небудзь іншаму ў свой пакой дзявіца строга забараніла – драму гэную яна хацела перажыць на самоце. Ну, толькі Тэдзі пусціла, калі пачаў шкрэбціся ў дзверы. Нават на Штэйна і татухну цалкам забылася.

Калі дзявіца знішчыла без залішніх шкадаванняў апошні эклер, да яе зноўку пагрукалася пакаёўка. Прызнаўшыся, што напачатку пабаялася турбаваць спакой панначкі, яна працягнула Яўгеніі Канстанцінаўне капэрту. Няўжо ён? Так хутка?

Але ж не, ліст пісаў ёй нейкі Рах. Гольц, якога панна Пракшына прыгадаць не магла. Дзявіца разарвала капэрту і прагледзела некалькі спісаных буйным почыркам аркушаў. Напрыканцы значылася поўнае імя – Рахель, а ніжэй і ўдакладненне – «з шынка пры дарозе з Велькаў на Ашмяны». Дык вось хто ёй пісаў! Розум Яўгеніі Канстанцінаўны адразу працверазеў.

Шынкароўна пачала свой ліст з вілягурыстых excuses[87], якія, на густ панны Пракшыной, можна было б скараціць разы ў тры. Давяралася дзяўчына панначцы таму, што адчувала: акрамя Яўгеніі Канстанцінаўны, ніхто ёй не дапаможа. Ісці да паліцыі сама яна баіцца: раптам толькі пагоршыць гэтым і так зыбістае становішча сваё і каханага Людвіга, і так на яе цяпер усе касавурацца. Таму спадзяецца яна, што праз панну Пракшыну здолее давесці да ведання следства сведчанні, якія, яна пераканана, здолеюць нарэшце выратаваць інжынера.

У лісце паведамлялася, што бацька шынкароўны, дзякуй Богу, не далей як учора ачуняў ды атрымалася даведацца ад яго пра наступнае. Збілі яго людзі, што спыняліся ў іхнім шынку. І сапраўды – гэта тычылася злашчаснага дуката. Прынесла яго ў тую нядзелю, пакуль шынкароўна бегала да панны Пракшыной, жоўтаквіточніца. Менавіта яе і знайшлі нядаўна мёртвай. Але дзяўчына не будзе пераскокваць з аднаго да другога і ўсё апіша па парадку. Жоўтаквіточніцу гэтую яна сваімі вачыма бачыла ў прыкрую пятніцу, калі ўсё і здарылася. Тут шынкароўна зноўку нямала выбачалася, але ж паведамляла, што ўзнімалася гэтая кабета наверх не з кім іншым, як з самім фурманам. А калі ж праз дзень яна прыйшла да яе бацькі, то так і сказала: золата яна атрымала менавіта ад яго. Але ж пра гэта Рахель даведалася толькі ўчора. Калі яна вярнулася дадому з Велькаў, то бацька паклікаў яе ды проста паказаў манету, не тлумачачы, адкуль яна з’явілася. Быў жа ён надта радасны і сказаў, што здолее зрабіць цяпер някепскі гешэфт[88]. Што азначала гэтае слова, панна Пракшына не зразумела, але ж узялася чытаць далей.

Спадзяванні шынкара маглі б і спраўдзіцца, аднак жа іх, відаць, падслухалі тыя людзі, пра якіх яна казала напачатку. Былі яны небяспечнага выгляду ды адразу ёй не спадабаліся. Але ж у шынку пастаяльцаў не выбіраюць, хто плаціць, той і жыве. З’явіліся яны зусім нядаўна. Дзесьці за тыдзень да страшнага здарэння. Але ж у нядзелю збіраліся яны ўжо з’язджаць. Шынкароўна сама з імі разлічвалася пасля размовы з бацькам.