Губернскі дэтэктыў. Справа аб крывавых дукатах

– А потым маці памерла – сухоты. Згарэла, як свечка. Я вініў у гэтым бацьку, гэта ж ён прымусіў нас пасяліцца ў гэтай вільгаці, а ў яе заўсёды было кволае здароўе. Прастыла на пецярбуржскіх скавышах, цярпела, не прызнавалася. Пасля яе смерці я больш не хацеў мець з бацькам аніякіх стасункаў. Думаў, што здолею неяк пражыць самастойна, а тут і пашанцавала – патрапіў, як сірата, па прадстаўленні гарадской думы на бясплатнае месца ў тэхналагічны інстытут, на механічнае аддзяленне, з поўным пансіёнам. Я ўжо мусіў выпускацца, як аднойчы вырашыў наведацца да дзядзькі. А там той. Прыехаў, вініўся, казаў, што пакутуе ад таго, што страціў жонку, амаль страціў мяне. А потым высветлілася, што ён проста хацеў схаваць нафабрыкаванае золата. Гаўсман здрадзіў – амаль усе выручаныя грошы ён прыўлашчыў сабе ды спешна збег у Галандыю. Напэўна, цяпер яго ўжо не адшукаць, калі толькі ён яшчэ жывы. Аднак жа бацька і яго памагатыя засталіся ні з чым. Кагосьці з іх схапілі на нейкім іншым падмане, таму ён чакаў, што хутка прыйдуць і да яго. Так і здарылася. Праз месяц пасля нашай апошняй сустрэчы я атрымаў ад бацькі ліст, дзе значылася, што майстэрню ўсё ж такі выкрылі, яго чакала катарга. А нядаўна я атрымаў яшчэ адзін ліст – аб ягонай смерці. Неўзабаве пасля гэтага наведаўся да мяне незнаёмец. Прыйшоў неяк уначы, прабраўся ў флігель ды запатрабаваў сваю долю за працу ў майстэрні Файна. Бацька казаў, што калі-небудзь нехта абавязкова прыйдзе. У дзень нашай апошняй сустрэчы я не хацеў браць гэтае золата, але ён быў такі нікчэмны, што адмовіць яму я не здолеў. Магчыма, я мусіў прагнаць яго, але ўсё ж такі ён – мой бацька і ў той дзень я неяк адчуў, што больш ніколі не пабачу яго. Ён быў цалкам затураны і так прасіў дапамагчы яму… Вось гэтак я стаўся захавальнікам фабрыкаванага золата. Але ж ніводнага разу я не дакранаўся да яго. Нават у думках не меў такога намеру. Таму чалавеку я ўсё аддаў. Але ён таксама папрасіўся застацца пераначаваць да раніцы. Не ўяўляю, як я мог дазволіць яму гэта? Ды навошта сышоў сам? У той момант я быў такі шчаслівы! Нарэшце доўгія гады хлусні і страху скончыліся. Я зразумеў, што цяпер я цалкам вольны і магу весці жыццё так, як пажадаю, болей не маючы адказнасці за чужую ганьбу. Ён паабяцаў мне, што на світанку сыдзе, каб ніхто ў маёнтку яго і не пабачыў, і чамусьці я паверыў яму. І панёсся да цябе, Рахель. А потым на станцыю.

– Дык значыцца… – хацеў падвесці вынік татухна.

– Не, Канстанцін Мікалаевіч, я не забіваў, – адмоўна пакруціў галавой Штэйн. – Даруйце, што дазволіў сабе злоўжываць вашым даверам і не расказаў гэтага раней. Толькі зараз я зразумеў, што праз гэта мог увесці ў небяспеку значна больш людзей, таксама і вашу сям’ю.

– Я вам не суддзя, Людвіг Восіпавіч, – паўтарыў пан Пракшын. – Да таго ж ці ж вы маеце якую віну? Вось толькі як нам зараз гэта давесці да разумення следства? Хто б мог засведчыць, акрамя вашай нявесты, вашую недатычнасць да забойства?

Інжынер пацепнуў плячыма.

– Што там са слядамі у вас на руках? – запытаўся татухна. – Павятовы спраўнік паведаміў мне, што на момант затрымання былі зафіксаваныя крывацёкі.

– А, гэта, – Людвіг Восіпавіч з палёгкай выдыхнуў. – На лесапілцы пацвердзяць: наладжвалі абсталяванне. Адзін з рухавікоў адваліўся і выцяў мяне па плячы.

– Ну, а ў пазнейшы час?

– На жаль, з бацькавым паплечнікам у нас адбыўся tetea-tete[96].

…Калі яны выйшлі на вуліцу, панне Пракшыной падалося, што сонца значна ярчэйшае, а паветра – саладзейшае, чым было некалі раней, даўным даўно перад тым, як яна ўвайшла ў казённы дом. Дзявіца мела такое адчуванне, быццам гэта не Штэйн, а яна ўжо некалькі тыдняў сядзіць пад арыштам. А тым часам зусім не зразумела, колькі інжынеру давядзецца быць у няволі яшчэ. Як жа прыкра!

Рахель доўга дзякавала ім за магчымасць пабачыць жаніха, а потым яны развіталіся.

– Вось аднаго баюся: каб яны не адабралі ў яго смажаніну ды хлеб, – паскардзілася яна і знікла з вачэй.

А панна Пракшына паехала разам з татухнам далей: сёння ім трэ было таксама наведаць і Штэйнавага абаронцу, таму накіраваліся яны да будынка, дзе часова кватараваў адвакат. Але ж сустрэча з ім не прынесланіякага плёну – нягледзячы на тое, што ўсе доказы яўна былі на карысць інжынера, следчыя ўжо намякнулі: без якога іншага прэтэндэнта ў забойцы выпускаць Штэйна яны не будуць. Таму трэба было чакаць прысуду і рыхтавацца да горшага.

– Я не разумею, ну як жа так? Гэта ж не лагічна! – абуралася Яўгенія Канстанцінаўна па дарозе назад у Велькі.

– Гэта праўда жыцця, darling, – паведаміў ёй татухна. – А жыццё часцей за ўсё пазбаўленае ўсялякай логікі. Вось возьмем цябе: чаму не засталася ў Менску?

– Каліласка, daddy!– прабурчалапаннаПракшына.– Давай не будзем кранацца гэтай тэмы. Да таго ж нехта мусіць табе дапамагаць са справай Штэйна.

– Вельмі ўдзячны, – хмыкнуў Канстанцін Мікалаевіч. – Але ж мне падаецца, што цяпер нам дапаможа хіба толькі Providence[97], як бы напышліва тое ні гучала. Бо пакуль нечая нябачная рука, здаецца, водзіць нас па коле.