Падарожжа на «Кон-Цікі»

Калі акула трапляла да нас на палубу, наш папугай пачынаў страшэнна хвалявацца. Ён паспешліва выскакваў з бамбукавай каюты і з шалёнай хуткасцю карабкаўся па сцяне, пакуль не дабіраўся да бяспечнага назіральнага пункта — даху з пальмавага лісця; там ён сядзеў, ківаючы галавой, або бегаў узад і ўперад уздоўж вільчака і крычаў ад узбуджэння. Ён ужо даўно стаў добрым мараком і заўсёды быў вясёлы і ў гуморы. Мы лічылі, што нас на плыце сямёра — шэсць чалавек і зялёны папугай. Халаднакроўнаму крабу Юханесу прыходзілася ўсё-такі задавальняцца тым, што яго лічылі не зусім паўнапраўным кампаньёнам. На ноч папугай залазіў у клетку, якая знаходзілася пад дахам каюты, але ўдзень ён важна пагульваў па палубе або вісеў на вантах і штагах, вырабляючы самыя дзівосныя акрабатычныя нумары. Спачатку на штагах і вантах у нас былі тэндары[34], але ад іх пераціраліся вяроўкі, і мы замянілі іх звычайнымі марскімі вузламі. Калі штагі і ванты пад уздзеяннем сонца і ветру выцягнуліся і пачалі правісаць, мы ўсе вымушаны былі ўзяцца за ўмацаванне цяжкіх, як жалеза, мачтаў з мангравага дрэва, якія ўсё больш і больш нахіляліся і пагражалі заблытацца ў снасцях і ўрэшце ўпасці. У самы крытычны момант, калі мы з усяе сілы цягнулі, папугай закрычаў сваім рэзкім голасам:

— Цягні! Цягні! Хо-хо-хо-хо, ха-ха-ха! — Ён прымусіў і нас зарагатаць, а сам смяяўся да таго часу, пакуль не пачаў ад радасці трэсціся і круціцца на штагах.

Спачатку нашы радысты ставіліся да папугая непрыязна. Здаралася часам, што яны сядзелі ў радыёрубцы, забыўшы пра ўсё на свеце, з магічнымі навушнікамі, наладзіўшы сувязь з якім-небудзь радыёаматарам, скажам, з Аклахомы. Раптам іх навушнікі змаўкалі, і яны не маглі злавіць больш ні гуку, колькі ні стараліся правяраць правады і круціць кнопкі. Папугай у гэты час займаўся тым, што дзёўб дрот антэны. Асабліва часта гэта бывала ў першыя дні, калі прывязаная да паветранага шара антэна ўзнімалася проста ўгору. Але аднойчы папугай сур’ёзна захварэў. Ён панура сядзеў у сваёй клетцы і два дні нічога не еў, а ў яго памёце блішчалі залацістыя драбінкі антэны. Тут нашы радысты раскаяліся ў сваіх злосных пажаданнях, а папугай у сваіх грахах; з гэтага дня Тарстэйн і Кнут сталі найлепшымі сябрамі папугая, і ён заўсёды спаў толькі ў радыёрубцы. Калі папугай з’явіўся на борце, яго роднай мовай была іспанская; Бенгт сцвярджаў, што папугай пачаў гаварыць па-іспанску з нарвежскім акцэнтам яшчэ задоўга да таго, як навучыўся паўтараць любімыя воклічы Тарстэйна на сакавітай нарвежскай мове.

На працягу двух месяцаў весялосць папугая і яго яркае апярэнне прыносілі нам шмат радасці, але аднойчы папугай спускаўся па штагу з верхавіны мачты, і якраз у гэты момант вялікая хваля заліла ззаду плыт. Калі мы заўважылі, што папугая няма на борце, было ўжо занадта позна. Мы не бачылі яго нідзе, а «Кон-Цікі» нельга было ні павярнуць назад, ні спыніць; калі які-небудзь прадмет падаў за борт плыта, мы не мелі магчымасці вярнуцца па яго — у гэтым мы пераканаліся не раз.

У першы вечар, калі загінуў папугай, у нас быў прыгнечаны настрой: мы ведалі, што тое ж самае можа здарыцца з кожным з нас, варта толькі зваліцца за борт у час адзінокай начной вахты.

Мы ўвялі яшчэ больш строгія правілы перасцярогі, змянілі выратавальную вяроўку, якою карысталіся на начных вахтах, і пастараліся пераканаць адзін аднаго, што мы не можам лічыць сябе ў бяспецы толькі таму, што ўсё ішло добра на працягу першых двух месяцаў. Адзін неасцярожны крок, адзін неасцярожны рух — і нават сярод белага дня мы можам апынуцца там, дзе апынуўся зялёны папугай.

Некалькі разоў мы бачылі вялікую белую абалонку яек кальмара, якая пагойдвалася на сінім зыбу, нагадваючы яйкі страуса ці белыя чарапы. I ўсяго толькі раз мы заўважылі малюска, які звіваўся пад абалонкай. Мы бачылі беласнежныя шары, якія плавалі паблізу ад нас, і спачатку нам здавалася, што можна зусім лёгка падплыць у лодцы і злавіць іх. Калі парвалася вяроўка планктоннай сеткі і шаўковая сетка засталася ззаду і плыла за плытом, мы былі гэтак жа аптымістычна настроены і спусцілі на ваду лодачку, прывязаўшы да яе вяроўку, каб лягчэй было вярнуцца. Але, на наша здзіўленне, мы пераканаліся, што вецер і хвалі не даюць лодцы падплыць і што вяроўка, якую мы прывязалі да «Кон-Цікі», моцна тармозіць у вадзе; нам ні разу не ўдалося падвеславаць да таго месца, дзе толькі што знаходзіўся плыт. Часам да прадмета, які мы хацелі падняць, заставалася ўсяго некалькі метраў, але тут вяроўка напіналася, і «Кон-Цікі» цягнуў нас прэч, на захад. «Што за борт упала, тое прапала» — такі быў вывад, да якога мы паступова прыйшлі і якога потым ніколі не забывалі да канца нашага плавання. Калі мы хацелі застацца жывымі, трэба было моцна трымацца за «Кон-Цікі», пакуль ён не ўткнецца носам у сушу на тым баку акіяна.